W dzisiejszym świecie kobiety wykonują trzy razy więcej nieodpłatnej pracy domowej niż mężczyźni. To ogromne wyzwanie dla kobiet, które próbują równocześnie pracować na pełen etat oraz pogodzić obowiązki domowe i rodzicielskie. Jednocześnie coraz więcej mówi się o udziale mężczyzn w życiu domowym i potrzebie sprawiedliwego podziału zadań w związkach.
Według danych z 2021 roku (wg. statystyk The Harmonised European Time Use Survey), ponad 25% kobiet poświęca więcej niż 10 godzin tygodniowo na nieodpłatne prace domowe, w porównaniu z jedynie 8% mężczyzn. Dodatkowo, 67% kobiet uważa, że obowiązki związane z opieką nad dziećmi wpływają na ich postępy w pracy, w tym na brak podwyżek płac, awansów lub rozwój kariery.
Przeprowadzone badanie przez 4 Day Week (organizacja non-profit), obejmujące sześć różnych krajów i 33 firmy z różnych branż, wykazało, że mężczyźni, którzy pracowali przez 4 dni w tygodniu, zwiększyli czas spędzany na opiece nad dziećmi o 22% i czas spędzany na pracach domowych o 23%.
Konsekwencje pracy kobiet na niepełny etat
W Unii Europejskiej odsetek kobiet pracujących w wieku 15-64 lat, w niepełnym wymiarze czasu pracy wynosi 28%. Dla porównania u mężczyzn jest to 8%. Kobiety miały większy udział wśród osób zatrudnionych na niepełen etat we wszystkich kategoriach zawodowych określonych w Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów (dane z III kwartału 2023 r., zebrane przez Eurostat). Zazwyczaj są to kobiety, które, pracując na pełny etat, mają trudności z pogodzeniem pracy z dwiema trzecimi obowiązków rodzicielskich i domowych.
Skutkuje to utratą przez nie dochodów w krótkim okresie oraz niższymi dochodami emerytalnymi w dłuższej perspektywie. Przy założeniu, że uda się im wykonywać obowiązki na pełny etat w cztery dni bez przechodzenia na pół etatu, będzie to znaczący krok naprzód w wyrównywaniu płac. Jest to też jeden z elementów, który wpływa na zniwelowanie tzw. gender pay gap a jak wyliczono, do jej eliminacji potrzeba ponad 131 lat, przy zachowaniu obecnego tempa wzrostu (raport Światowego Forum Ekonomicznego na temat zróżnicowania płci w 2023 r.). Covid 19 opóźnił ten proces a każde nowe ulepszenie kultury pracy pozytywnie wpływa na tempo zmian.
Wpływ na work-life balance
Środowisko pracy jest dziś zmienne i niestabilne, co wymaga inicjatyw dbających o harmonię między życiem zawodowym a prywatnym. Tyczy się to szczególnie podziału obowiązków w pracy a czasu osobistego. Warto dodać, że 6 na 10 osób pracujących ceni sobie spójne wartości promowane w firmie, a więc kulturę i sposób jej organizacji (m.in. zaangażowanie dyrekcji w kwestie społeczne).
Skutki 4-dniowego tygodnia pracy zbadali naukowcy z Uniwersytetu Cambridge oraz Boston College w USA a ich analiza dotyczyła 61 organizacji i firm w Wielkiej Brytanii. Eksperyment skracający godziny pracy przy zachowaniu tych samych płac trwał 6 miesięcy, rozpoczynając się w czerwcu 2022 r. Wyniki pokazały, że istotnie zmniejszył się poziom stresu (u 71% osób zatrudnionych) i wypalenia zawodowego (u 39% osób zatrudnionych). 60 % respondentów stwierdziło, że poprawiła się ich efektywność w opiece nad dziećmi i innymi członkami rodziny a u 62% ta zmiana spowodowała, że łatwiej uczestniczyć im w życiu społecznym.
Korzyści dla firm wiązały się z 65% spadkiem liczby dni chorobowych oraz o 57% mniejszą liczbą pracowników, którzy decydują się na odejście z pracy do innej. Badanie wykazało również, że przychody firm nie spadły, a nieznacznie wzrosły (średnio o 1,4 %). Krótszy wymiar godzinowy pracy daje dodatkowy czas, który można poświęcić w wybrany przez siebie sposób. Portal Welcome to the Jungle wdrożył 4-dniowy tydzień pracy oraz przeprowadził wewnętrzną ankietę w swojej firmie. Oto następujące aktywności, które wymieniły osoby tam pracujące na pytanie, co zrobiłyby w ciągu przykładowego wolnego dnia w tygodniu pracy:
- ćwiczenie swoich innych umiejętności w celu rozwijania kariery (tzw. job shadowing)
- pozwolenie sobie na pełen odpoczynek i regenerację
- pójście na pocztę bez kolejki
- udział w wolontariacie w schronisku dla kotów
- oglądanie treningów piłkarskich swojego dziecka
Powyższe aktywności reprezentują cały przekrój potrzeb osób pracujących; od rzeczy, które pozwalają na zdobywanie dodatkowego doświadczenia cennego na rynku pracy, przez spełnianie się jako rodzic, do zwykłego, ale jakże potrzebnego, dnia wolnego od zadań.
Wprowadzenie możliwości bardziej elastycznego czasu pracy oraz obniżenie progu wejścia na rynek pracy dla kobiet jest istotne, aby zachęcić kobiety do pozostania w pracy. W dzisiejszym dynamicznym środowisku pracy, gdzie granice między życiem zawodowym a osobistym zacierają się, coraz więcej ludzi cierpi na problemy ze zdrowiem psychicznym. W USA, wg. raportów przeprowadzonych Indeed oraz Future Forum, 52% wszystkich osób pracujących zgłasza syndrom wypalenia zawodowego, przy czym kobiety (46%) wykazują wyższy poziom syndromu wypalenia zawodowego niż mężczyźni (37%).
Krok do wyrównania nierówności
Jednakże istnieją potencjalne zagrożenia, które mogą negatywnie wpłynąć na równość płci. Przeniesienie obowiązków 5-dniowego tygodnia pracy do 4-dniowego może przyczynić się do nierównomiernego obciążenia, a dodatkowy dzień wolny dla kobiet może prowadzić do zwiększenia obciążenia obowiązkami rodzicielskimi. Zawody wysokopłatne wykonują w większości mężczyźni a to wiąże się z innymi wymogami czasowymi pracy – zazwyczaj wymaga się obecności w pracy przez 5/6 dni w tygodniu lub w większym wymiarze czasowym.
Z jednej strony jeśli 4-dniowy tydzień pracy zostanie wprowadzony jest to szansa na to, że osoby (głównie kobiety oraz osoby opiekujące się innymi), wykonujące pracę na niepełny etat, będą miały szansę zmienić ją na pełnoetatową, ponieważ mniejszy wymiar godzinowy przy zachowaniu pensji z pracy całoetatowej pozwoli im na poświęcenie czasu sobie lub obowiązkom domowym. Z drugiej strony problemem może być to, że ten model nie będzie wprowadzony do, wspomnianych wyżej, zawodów wysokopłatnych, gdzie wymaga się znacznie większej aktywności godzinowej. Wtedy 1 dodatkowy dzień lub kilka godzin wolnych od pracy spowoduje, że tak czy inaczej to na kobiety spadną obowiązki domowe. Jest to również wykluczające dla mężczyzn, którzy nie będą mogli w tym czasie partycypować w życiu rodzinnym.
Wprowadzenie 4-dniowego tygodnia pracy nie jest jedynym rozwiązaniem dla równości płci, ale może stanowić ważny krok w redukcji różnic między kobietami a mężczyznami w miejscu pracy. Jednak kluczowe jest odpowiednie promowanie takiego modelu, który zachęci osoby pracujące do podziału obowiązków domowych oraz zwiększy elastyczność pracy, bez zwiększania nierówności płciowych.
Podsumowanie
Zmiana kultury pracy, której celem jest większa inkluzywność oraz dbanie o komfort psychiczny może przynieść obopólne korzyści (Raport Henley Businnes School). Dla osób zatrudnionych: zmniejszenie wypalenia zawodowego (69% zatrudnionych), obniżenie stresu (40% zatrudnionych), zadowolenie z życia osobistego (74% zatrudnionych), zmniejszenie konfliktów (60% zatrudnionych), rozwój kariery. Dla zatrudniających: poprawa retencji osób pracujących (70% przyciągnięcia oraz zatrzymania w miejscu pracy osób starszych oraz 64% młodszych), obniżenie kosztów ogólnych (51%), zmniejszenie liczby zwolnień lekarskich (62% mniej chorujących osób pracujących), zmniejszenie wypalania zawodowego osoby pracującej (70% szczęśliwszych oraz mniej zestresowanych osób pracujących).
Jednak, aby ta idea mogła w pełni przyczynić się do poprawy jakości pracy oraz kondycji zatrudnionych, potrzebna jest dyskusja o szczegółach, takich jak: sprawiedliwy podział obowiązków zarówno w pracy, jak i w domu, reorganizacja pracy w firmie, wysokość wynagrodzenia oraz elastyczność wyboru dotyczącego wymiaru godzin pracy. Oczekiwane rezultaty dotyczące gender equality oraz work-life balance pojawią się tylko pod warunkiem spełniania danych kryteriów. Samo zareklamowanie się przez firmę 4-dniowym tygodniem pracy może zachęcić przy rekrutacji, ale nie będzie w pełni funkcjonować, jeśli w dalszej konsekwencji nie zostaną uwzględnione powyższe zmiany. Model ten może dostarczyć wielu korzyści, zarówno zatrudniającym, jak i osobą pracującym, jeśli tylko będzie odpowiednio wdrożony.
