Zdrowie psychiczne: pracownik w kulturze organizacji

Współczesne środowisko pracy to dynamiczne zmiany, brak stabilizacji, wysoka presja wywierana na pracowników. Jak dbać o zdrowie psychiczne pracowników oraz zmieniać kulturę pracy na lepszą?

Zagrożenia psychospołeczne i zdrowie psychiczne w miejscu pracy

W dzisiejszym środowisku pracy coraz częściej mamy do czynienia z problemami dotyczącymi zachwiania równowagi psychicznej pracowników. Czynniki takie jak stres, wypalenie zawodowe, presja ze strony otoczenia sprawiają, że odbija się to na zdrowiu psychicznym kadry. Statystyki i dane podkreślają skalę oraz rangę tego zjawiska, bo jak wynika chociażby z danych WHO – 5% dorosłej populacji na świecie cierpi na depresję, która jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności (WHO – Depression). WHO podaje również, że rocznie traci się 12 miliardów dni roboczych z powodu depresji i lęku, co generuje globalne straty gospodarcze przekraczające 1 bilion dolarów.

Co wpływa na ten stan? Z pewnością wypalenie zawodowe, zwłaszcza w sektorach o wysokiej presji, takich jak opieka zdrowotna czy IT. Wpływa to negatywnie na produktywność i atmosferę pracy. Warto też dodać, że według WHO kobiety są częściej narażone na depresję, chociaż w przypadku depresji prowadzącej do samobójstwa lub prób samobójczych częściej dotyka to mężczyzn. Jednocześnie należy pamiętać, że istnieją skuteczne metody leczenia depresji zarówno w stadium łagodnym, umiarkowanym, jak i ciężkim.

W kontekście tworzenia zdrowego środowiska pracy ważne jest jednak nie tylko to, co jednostkowe i indywidualne – choć tak często postrzegamy zdrowie. Kluczowe jest, abyśmy zwrócili uwagę na to, jaką kulturę pracy i organizacji tworzymy razem oraz jak wpływa ona na dobrostan każdego z nas, w tym na nasze zdrowie psychiczne.

Zmiana podejścia – z indywidualizacji problemów i przerzucania odpowiedzialności na pojedynczego pracownika ku rozwiązaniom na poziomie organizacji – sprawia, że kultura pracy, teamu, drużyn, które tworzymy, staje się bardziej odpowiedzialna i zgodna z najnowszą definicją holistycznego podejścia do BHP. Jednocześnie najnowsze strategie well-beingowe firm obejmują ćwiczenia oraz narzędzia oferowane pracownikom do samodzielnego pokonywania barier związanych ze stresem, konfliktami oraz innymi trudnymi sytuacjami, które mogą ich spotkać w trakcie ścieżki zawodowej. Połączenie zmian na poziomie organizacyjno-strukturalnym oraz wdrożenie dobrych praktyk uwzględniających indywidualne potrzeby buduje zdrową, nowoczesną kulturę pracy.

Czym są zagrożenia psychospołeczne?

Mówiąc o zdrowiu psychicznym w miejscu pracy mówimy również o zjawisku zagrożeń psychospołecznych, w które wchodzą takie zjawiska, które możemy odpowiednio przyporządkować do grup a każde z nich odnoszą się do innych aspektów funkcjonowania w pracy.

1. Organizacja pracy i obciążenie obowiązkami

Niewystarczająca ilość czasu potrzebna do wykonywania obowiązków
Brak wpływu na sposób wykonywania pracy
Niedopasowanie wymagań do kompetencji pracownika
Niejasny podział ról i obowiązków
Sprzeczne wymagania i brak jasności co do roli pracownika

2. Stabilność zatrudnienia i zmiany organizacyjne

Niestabilność zatrudnienia
Źle zarządzane zmiany organizacyjne i niepewność

3. Relacje i kultura organizacyjna

Zła komunikacja w organizacji
Konflikty w miejscu pracy
Brak wsparcia ze strony kierownictwa i współpracowników

4. Rozwój zawodowy i motywacja

Brak możliwości rozwoju

5. Równowaga między pracą a życiem prywatnym

Brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym

6. Warunki pracy i środowisko

Nieodpowiednie warunki pracy

7. Przemoc i zagrożenia psychospołeczne

Narażenie na przemoc, w tym słowną ze strony osób trzecich
Molestowanie
Zastraszanie w miejscu pracy

Co można zrobić, aby zapobiegać zagrożeniom psychospołecznym i zarządzać nimi?

Ochrona zdrowia psychicznego w miejscu pracy jest dziś kluczowa, aby rozwiązywać wiele problemów dotyczących zespołu. Aby osiągać zadowalające wyniki oraz dbać o dobre samopoczucie pracowników i efektywność zespołów należy przyjrzeć się uważnie temu, czym jest dla nas zarządzanie zdrowiem psychicznym. W ujęciu całościowym są to działania profilaktyczne, które zapobiegają trudnym sytuacją, ale również sposób komunikacji, rozwiązywania konfliktów oraz odpowiednie reakcje zarządu na problemy występujące w zespole.

Przyjrzyjmy się jeszcze raz danym z Unii Europejskiej:

Presja czasowa i przeciążenie pracą to najczęstsze negatywne czynniki w UE, zgłaszane przez 46% pracowników (EU-OSHA, 2022). Osoby nimi dotknięte są 2,5 razy bardziej narażone na złe zdrowie psychiczne. W Polsce 83% pracowników doświadcza problemów zdrowotnych związanych z pracą – najwięcej w UE (Leclerc i in., 2022). Najczęstsze to zmęczenie (62% vs. 37% w UE), bóle głowy (49%) oraz stres, depresja lub niepokój (37%). Informacje te wskazują na to, że zdrowie psychiczne jest na równi ważne ze zdrowiem fizycznym - pokazują też, że z zaniedbań fizycznych wynikają dalsze, bardzo ciężkie i niebezpieczne konsekwencje. Dlaczego warto inwestować w zdrowie psychiczne pracowników?

Nasze środowisko pracy zmienia się – 70% pracodawców uważa odporność psychiczną, elastyczność i zdolność adaptacji za kluczowe kompetencje przyszłości (Future of Jobs Report 2025, s. 43). Z jednej strony pokazuje to nowe wymagania stawiane pracownikom na rynku pracy, a z drugiej skłania do refleksji: dlaczego rynek pracy wygląda tak, jak wygląda? Co tak naprawdę kryje się za kompetencją „elastyczności”? Czy nie jest nią czasem niestabilność zatrudnienia? Podobnie jest z odpornością psychiczną – z jednej strony jest ona istotna w kontekście radzenia sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami, z drugiej należy uważać na nadużywanie tego pojęcia jako sloganu, który służy do maskowania toksycznego środowiska pracy i patologicznych zachowań, takich jak mobbing. O mobbingu pisaliśmy w serii naszych artykułów: Mobbing w pracy: nowa definicja w prawie, Mobbing w pracy: przyczyny i skutki, Mobbing w pracy: przeciwdziałanie i narzędzia pomocy.

Multikulturowe i wielopokoleniowe zespoły wymagają rozwijania umiejętności komunikacyjnych i empatii, co zostało wskazane jako jeden z najważniejszych trendów przyszłości pracy (Future of Jobs Report 2025, s. 45–50). To kolejne wyzwanie, które na globalnym rynku pracy może prowadzić do konfliktów oraz problemów komunikacyjnych. Dbanie o dobre zdrowie psychiczne pracowników oraz rozwijanie ich zdolności interpersonalnych pozwala na poprawę funkcjonowania zespołu i zwiększenie efektywności organizacji. Kluczowa jest tutaj jednak strategia firmy – wdrożenie działań mających na celu usprawnienie komunikacji w grupach. Jest to niezwykle istotne nie tylko w kontekście pracy w środowisku multikulturowym, ale także ze względu na różnorodność pokoleniową i neuroróżnorodność na rynku pracy.

Korzyści dla pracowników

Wspieranie pracowników w nauce skutecznych technik zarządzania emocjami, takich jak mindfulness, strategie radzenia sobie ze stresem oraz metody relaksacyjne, pomaga w redukcji stresu i poprawie zdrowia psychicznego. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko wypalenia zawodowego i depresji, a pracownicy zyskują praktyczne narzędzia do codziennego dbania o swoje samopoczucie. Budowanie odporności psychicznej ułatwia podejmowanie decyzji pod presją, zwiększając efektywność i pewność siebie w miejscu pracy, co przyczynia się do rozwoju kluczowych kompetencji. Dodatkowo rozwijanie umiejętności komunikacyjnych sprzyja lepszej współpracy, zwłaszcza w zespołach wielokulturowych. Dbanie o dobrostan emocjonalny przekłada się na pozytywną atmosferę w zespole, lepsze relacje między pracownikami i większe zaangażowanie w wykonywane obowiązki. Pracownicy czują się bardziej docenieni i zmotywowani, co wpływa na ich długoterminowe zadowolenie i satysfakcję z pracy.

Korzyści dla pracodawców

Dbanie o zdrowie psychiczne pracowników przynosi wiele korzyści dla pracodawców i całej organizacji. Inwestycja w zdrowie psychiczne pracowników zmniejsza liczbę zwolnień lekarskich i poprawia wyniki biznesowe. WHO szacuje, że każda złotówka wydana na programy zdrowia psychicznego przynosi zwrot w wysokości 4 złotych w postaci zwiększonej produktywności (WHO – Mental Health Return on Investment). Programy wspomagające odporność psychiczną mają również wpływ na przyciąganie i zatrzymywanie talentów: 64% pracodawców wskazuje, że wsparcie zdrowia psychicznego jest kluczowe w budowaniu wizerunku atrakcyjnego pracodawcy (str. 49, Future of Jobs Report 2025). Dbanie o dobrostan kadry, regularny mentoring i szkolenia przynosi korzyści również w obszarze współpracy i integracja zespołów: rozwija empatię i umiejętności komunikacyjne w multikulturowych zespołach poprawia współpracę i efektywność organizacyjną.

Podsumowanie

Tworzenie zdrowego środowiska pracy to nie tylko indywidualna odpowiedzialność pracownika, ale przede wszystkim strategiczne działanie organizacji. Inwestowanie w zdrowie psychiczne zespołu oraz wdrażanie dobrych praktyk komunikacyjnych przekłada się na lepszą efektywność, większe zaangażowanie i trwały rozwój firmy. Źródła