W ostatnim artykule opisywaliśmy czym charakteryzuje się zjawisko mobbingu oraz wyjaśniliśmy na czym będzie polegała jego nowa definicja w prawie jeśli dojdzie do nowelizacji ustawy poprzez projekt, który złożyło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Więcej na ten temat przeczytacie właśnie tutaj Mobbing w pracy: nowa definicja w prawie.
Zjawisko mobbingu może mieć swoje źródła zarówno w nieprawidłowościach na linii pracodawca-pracownik, wynikających z indywidualnych postaw lub cech osobowości, jak i w szerszych problemach dotyczących całego środowiska pracy. Skutki mobbingu są różnorodne – od indywidualnych doświadczeń, takich jak obniżone samopoczucie czy zdrowie psychiczne, po zbiorowe konsekwencje, takie jak masowe rezygnacje z pracy czy utrata zaufania do pracodawcy.
Przyczyny mobbingu
Mobbing można podzielić na trzy główne rodzaje: pionowy, poziomy i ukośny. Pionowy występuje, gdy przełożony dręczy swojego podwładnego. Mobbing poziomy dotyczy sytuacji, w której zarówno sprawca, jak i ofiara zajmują podobne stanowiska w firmowej hierarchii. Z kolei mobbing ukośny to przypadek, gdy podwładny prześladuje swojego przełożonego. Jak widać, zjawisko to jest skomplikowane i może dotknąć każdego pracownika. Dodatkowo, prześladowania w miejscu pracy mogą przyjmować różnorodne formy i przejawiać się na wiele sposobów.
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, mobbing może wynikać zarówno z sytuacji dotyczących indywidualnych osób, jak i z ogólnego stanu środowiska pracy lub organizacji (definicje te opracował m.in. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy).
W pierwszym przypadku chodzi głównie o cechy mobbera (czyli osoby stosującej mobbing) i ofiary (czyli osoby doświadczającej mobbingu). Mobber często cechuje się autorytaryzmem, brakiem akceptacji krytyki, dążeniem do władzy i kontroli oraz wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości. Osoba taka dopuszcza się toksycznych zachowań, które wykraczają poza konstruktywną krytykę czy naturalny feedback przekazywany pracownikowi. Nie jest to jednak jedyna grupa osób, które można zaliczyć do mobberów. Wśród nich znajdują się również osoby o niskim poczuciu własnej wartości, które poprzez nieustanną krytykę innych rekompensują sobie poczucie braku lub niekompetencji. Często towarzyszy temu strach przed utratą pozycji zawodowej lub samego stanowiska. Kolejną grupą są osoby nietolerujące odmienności (np. innego zachowania, stylu ubierania czy poglądów), co skutkuje dyskryminowaniem jednostek odbiegających od ich oczekiwań czy wizji świata. Do mobberów zaliczają się również osoby o cechach perfekcjonistycznych, które koncentrują się na własnym sukcesie, angażując innych do działania według swojego schematu. Stosują przy tym manipulację i poniżanie, co prowadzi do zadawania psychicznego bólu.
Charakterystyczne cechy osób, które padają ofiarami mobbingu, to prawdomówność i szczerość. Często są to osoby, które cenią sobie sumienność oraz uczciwe podejście do obowiązków, co sprawia, że są bardziej podatne na manipulację. Kolejną grupą ofiar są osoby młode i dobrze wykształcone, wyróżniające się np. znajomością języków obcych. Jednocześnie brak doświadczenia zawodowego czyni je łatwym celem dla mobberów, co może wynikać z zazdrości starszych stażem pracowników, obawiających się utraty swojej pozycji. Jednak nie tylko młode osoby padają ofiarą mobbingu. W przypadku starszych pracowników w wieku przedemerytalnym, mimo poprawnego wykonywania obowiązków zawodowych, różnice w wyznawanych wartościach i światopoglądzie bywają pretekstem do eliminacji ich z zespołu. Często mobbing stosuje się w celu wymuszenia wcześniejszego odejścia z pracy.
Obraz ofiar mobbingu jest zróżnicowany. Warto wspomnieć o osobach ambitnych, kreatywnych i szybko awansujących, wobec których mobbing może przybierać formę opóźniania realizacji projektów, blokowania pomysłów czy rozpowszechniania pomówień. Do tej grupy zaliczają się również osoby o wysokim poziomie wrażliwości lub neurotyczności, a także te różniące się wiekiem, kolorem skóry, stylem ubierania, wyznaniem czy pochodzeniem. Nierzadko ofiarami mobbingu stają się również osoby, które bronią innych przed prześladowaniem. Takie osoby ujawniają nieprawidłowości w organizacji oraz przypadki łamania przepisów prawa i regulaminu pracy.
W drugim przypadku, dotyczącym ogólnej kondycji środowisk zawodowych, kluczową rolę odgrywają czynniki organizacyjne. Jeśli w firmie panuje autokratyczny styl zarządzania, oparty na wywieraniu presji psychicznej i zastraszaniu jako formie motywacji, istnieje większe ryzyko wystąpienia mobbingu. Nie mniej szkodliwa jest sytuacja odwrotna – nadmierny brak kontroli i odpowiedzialności, prowadzący do opóźnień w identyfikacji mobbingu, braku reakcji i zaniechań w przeciwdziałaniu temu zjawisku.
Konsekwencje mobbingu
Największe skutki mobbingu ponosi jego bezpośrednia ofiara – osoba, która poddana różnym jego formom może doświadczyć szeregu konsekwencji zdrowotnych, poważnie wpływających na jej dalsze funkcjonowanie. Do takich skutków należy pogorszenie kontaktów z innymi ludźmi, obniżenie samopoczucia, pogorszenie zdrowia psychicznego (np. depresja, nerwica lękowa), a także przenoszenie emocji związanych z pracą na życie prywatne i rodzinne. Kolejnymi konsekwencjami są te związane ze zdrowiem fizycznym, takie jak problemy ze snem, brak lub nadmierny apetyt, bóle głowy czy kręgosłupa. Mobbing może również prowadzić do sytuacji skrajnych, takich jak ciężka choroba, próby samobójcze, a także utrata źródła dochodu lub zniszczenie całej kariery zawodowej.
Konsekwencje mobbingu nie kończą się jednak na jego ofierze – dotykają również całą organizację, pozostałych pracowników i wizerunek firmy. Mobbing może prowadzić do wysokiej fluktuacji pracowników, co generuje dodatkowe koszty związane ze szkoleniem nowych osób. Poszkodowana osoba często domaga się odszkodowania od firmy, co jest kolejnym obciążeniem finansowym. Dodatkowo organizacja, która nie wdrożyła odpowiednich struktur zapobiegających mobbingowi, może ponieść straty w obszarze efektywności pracy zespołowej oraz identyfikacji pracowników z firmą.
Mobbing niesie za sobą również konsekwencje społeczne, obejmujące koszty leczenia oraz wypłatę świadczeń społecznych, takich jak zasiłki czy wcześniejsze emerytury, które przysługują ofiarom. Podsumowanie
Zrozumienie przyczyn i skutków mobbingu jest kluczowe, aby skutecznie zapobiegać temu zjawisku i zminimalizować jego konsekwencje, zarówno dla jednostek, jak i dla całego społeczeństwa. Mobbing jest zjawiskiem złożonym, które może mieć zarówno indywidualne, jak i systemowe przyczyny, wynikające z relacji między pracownikami lub problemów organizacyjnych. Jego skutki są poważne i szerokie – obejmują zdrowie psychiczne i fizyczne ofiar, funkcjonowanie organizacji oraz koszty społeczne, takie jak leczenie i wypłaty świadczeń. Dlatego tak ważne jest zrozumienie jego źródeł i potencjalnych konsekwencji. Źródła
- https://uce-pl.com/news/ponad-czterdziesci-procent-pracownikow-przyznaje-ze-doswiadcza-mobbingu?utm_source=chatgpt.com
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P61800284591650978135826&html_tresc_root_id=300013353&html_tresc_id=300013341&html_klucz=54321&html_klucz_spis=
- https://www.gov.pl/web/premier/projekty-ustawy-o-zmianie-ustawy--kodeks-pracy
- https://www.sobotajachira.pl/przyklady-mobbingu-w-pracy-na-jakie-zachowania-nalezy-zwrocic-szczegolna-uwage/
- https://web.swps.pl/strefa-zarzadzania/artykuly/18918-o-mobbingu-w-bialych-rekawiczkach
