Choć lifelong learning nie jest nowym pojęciem — od dawna mówi się o ustawicznym kształceniu dorosłych — współcześnie zyskuje ono na znaczeniu w trzech kluczowych kontekstach: rozwoju osobistego, kariery zawodowej oraz zdrowia. W obecnym świecie, charakteryzującym się częstymi i dynamicznymi zmianami, umiejętność uczenia się oraz kontynuacja rozwoju mogą uchronić nas przed trudnościami adaptacyjnymi, problemami z przebranżowieniem czy pogorszeniem kondycji psychicznej. Każdy z tych aspektów dotyka innej sfery życia, jednak wszystkie razem wpływają na ogólny rozwój, dobrostan oraz poczucie satysfakcji.
Ciągła nauka a korzyści dla sytuacji zawodowej
Współczesny rynek pracy pokazuje, że rozwój technologiczny zagraża wielu profesjom, zarówno fizycznym, jak i tym związanym z grafiką czy marketingiem. Automatyzacja i rozwój innowacyjnych technologii zmuszają pracowników do szybszej nauki i adaptacji. Jednak to, co na pierwszy rzut oka może wydawać się zagrożeniem, w rzeczywistości daje możliwość zmiany swojej sytuacji zawodowej.
Coraz częściej mówi się o kapitale pracownika, który tkwi w umiejętności długoterminowej nauki – rozumianej nie jako jednorazowy cel, ale jako ciągły proces. Dla jednostki jest to korzystne, ponieważ wspiera zdrowie psychiczne i umożliwia lepsze przystosowanie się do zmieniających się warunków pracy. Niemniej jednak, współczesny pracownik mierzy się z dodatkowym wyzwaniem: nieustannie zmieniającą się technologią. Żyjemy w kulturze nadmiaru informacji, a badania dowodzą, że ilość danych, które przyswajamy codziennie, znacząco przekracza nasze naturalne możliwości (The Overflowing Brain: Information Overload and the Limits of Working Memory, 2008) Skutkiem tego jest przebodźcowanie, które prowadzi do zmęczenia, wypalenia zawodowego i obniżenia efektywności.
Jak więc uczyć się przez całe życie, spełniając wymagania współczesnego rynku pracy, a jednocześnie nie zatracić się w nadmiarze informacji? Lifelong learning może przynieść liczne korzyści, ale aby naprawdę wpłynął pozytywnie na nasze życie, musimy nauczyć się, jak się uczyć. A przecież rzadko kto uczy nas samego procesu nauki!
Formalne i nieformalne ścieżki edukacji
Kształcenie się kojarzy nam się ze zdobywaniem dyplomów i certyfikatów; jest to jeden ze sposobów, czasem ułatwiający naukę - widzimy cel, którym jest domknięcie jakiegoś etapu oraz jest on zweryfikowany przez ekspertów z danej dziedziny. Motywujący i przydatny może być również zdobyty dokument, który potwierdza naszą wiedzę i umiejętności. Jednak kształcenie nie musi odbywać się tylko i wyłącznie na uczelniach czy podczas specjalnych szkoleń. Edukacja może być procesem, do którego podchodzimy indywidualnie, samodzielnie poszerzając swoje horyzonty i zainteresowania - zwłaszcza, że dziś internet daje nam spore możliwości szukania informacji na własną rękę, a wiele z wartościowych treści jest dostępnych np.w formie wykładów na Youtube. To na co należy zwracać uwagę w przypadku korzystania z nauki w wersji online to z pewnością na umiejętność odnajdywania się w treściach internetowych; mimo, że internet upowszechnił wiedzę a dzięki temu nauka stała się bardziej egalitarna, mają do niej dostęp miliony ludzi, korzystanie w tych zasobów również może stanowić wyzwania. Wybierania rzetelnych, naukowych źródeł nauki może uratować nas od mizernych efektów samokształcenia.
Co pokazują dane?
Edukację możemy podzielić na formalną (zdobywanie wiedzy zakończone uzyskaniem oficjalnego dokumentu, np. dyplomu uczelni), pozaformalną (zorganizowane formy nauki, takie jak szkolenia zawodowe organizowane przez pracodawcę czy kursy), oraz nieformalną (samodzielny proces nauki, np. rozwijanie zainteresowań lub nauka przez doświadczenie).
Badanie Uczenie się Dorosłych (Instytut Badań Edukacyjnych, 2020)
Najczęściej wybieraną formą edukacji przez dorosłych Polaków jest ta nieformalna, która nie zapewnia dokumentu poświadczającego zdobyte kompetencje: 50% Polaków edukuje się w pracy, a 45,6% poza nią. Mniej popularne są edukacja pozaformalna (26%) i formalna (zaledwie 2,5%). Najczęściej dokształcają się osoby młodsze (25-34 lata), z wyższym wykształceniem (85,9%) i aktywne zawodowo (78,8%). Wśród najczęściej dokształcających się osób są młodzi (25-34 lata), z wyższym wykształceniem (85,9%) i aktywni zawodowo (78,8%).
Dynamikę rynku pracy XXI wieku odzwierciedlają dane, które pokazują, że zmiana pracy jest powszechna; szczególnie wśród młodszych osób (18-29 lat), ale również 10% pracowników 50+ deklaruje takie zmiany. Mowa tu o częściej o całkowitej zmianie miejsca pracy, rzadziej o zmianie stanowiska w jednej firmie. W tym kontekście ciągłe podnoszenie kwalifikacji i zdobywanie nowych umiejętności staje się kluczowe zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.
Jak się uczyć?
Bycie ciekawym świata, pielęgnowanie stanu „otwartej głowy” oraz otaczanie się ludźmi o podobnych ambicjach — te aspekty trener biznesu i dyrektor jakości i szkoleń, Anna Komorek, wskazuje jako kluczowe w procesie lifelong learning. W rozmowie dla podcastu Uniwersytetu SWPS pt. Lifelong learning, czyli jak ciągłe uczenie się wzmacnia decyzyjność? podkreśla także znaczenie motywacji i samodyscypliny w realizacji działań, które wspierają systematyczną naukę.
W trakcie rozmowy poruszono temat wieku, który często bywa barierą dla podejmowania nowych wyzwań, zarówno zawodowych, jak i osobistych. Wiele osób uważa, że jest za późno na zmiany lub brakuje im odwagi do podjęcia nietypowych decyzji, nawet jeśli obecna sytuacja staje się coraz bardziej niewygodna. To błędne przekonanie — zmiana, choć początkowo budzi lęk, może przynieść liczne korzyści, w tym poprawę kondycji psychicznej oraz otwarcie nowych perspektyw zawodowych. Ważnym wątkiem podcastu była również perspektywa pokoleniowa, zwracająca uwagę na konieczność rozwoju starszych generacji i ich aktywności na rynku pracy, zwłaszcza w kontekście starzejącego się społeczeństwa oraz niżu demograficznego w Polsce.
Na samodzielną, konsekwentną naukę istnieje wiele sposobów. Warto zastanowić się, jak najlepiej przyswajamy wiedzę: poprzez słuchanie, oglądanie, działanie, doświadczanie, tworzenie, wizualizowanie czy pisanie. Dobór odpowiedniej metody lub ich kombinacja mogą stać się kluczem do sukcesu edukacyjnego. Istotna jest również powtarzalność i utrwalanie wiedzy — hierarchizacja informacji, dzielenie ich na kategorie, łączenie faktów, definiowanie pojęć oraz wyciąganie wniosków mogą znacząco podnieść jakość i efektywność nauki.
Podsumowanie
Lifelong learning to nie tylko odpowiedź na dynamiczne zmiany współczesnego rynku pracy, ale także sposób na utrzymanie kondycji psychicznej i rozwój osobisty. Kluczowe znaczenie ma dostosowanie metod nauki do indywidualnych preferencji, co pozwala lepiej przyswajać informacje i skuteczniej je utrwalać. W świecie pełnym nadmiaru informacji umiejętność selekcji i świadomego korzystania z rzetelnych źródeł staje się równie ważna, co samo zdobywanie wiedzy.
Źródła
- https://web.swps.pl/strefa-zarzadzania/artykuly/25772-lifelong-learning-czyli-jak-ciagle-uczenie-sie-wzmacnia-decyzyjnosc-podcast
- Klingberg, T. (2008). The Overflowing Brain: Information Overload and the Limits of Working Memory. Oxford University Press. Published online: October 31, 2023. Published in print: November 7, 2008.
- https://porp.pl/lifelong-learning-elementem-rynku-pracy
- https://repozytorium.ur.edu.pl/server/api/core/bitstreams/0bac4888-9a65-4486-9b6e-919535754f60/content
