Międzynarodowy Dzień Mężczyzn: o czym warto pamiętać?

Dzień Mężczyzn to okazja, by złożyć najlepsze życzenia i zwrócić uwagę na kwestie, które dotyczą wszystkich – troskę, zdrowie i równowagę społeczną.

Marcowa data obchodów Dnia Mężczyzn nie jest taka sama na całym świecie. W Polsce świętujemy je w marcu, podczas gdy w wielu innych krajach przypada ono dopiero 19 listopada. Wynika to z faktu, że marcowe święto wywodzi się z nieoficjalnych obchodów Kościoła Katolickiego upamiętniających 40 Świętych Męczenników z Sebasty. Dzień Mężczyzn został ustanowiony, aby promować wartości związane ze zdrową, wolną od stereotypów męskością oraz zwrócić uwagę na problemy, takie jak zdrowie psychiczne i krótsza średnia długość życia mężczyzn.

Problemy ze zdrowiem psychicznym i skala samobójstw

Według danych mężczyźni gorzej radzą sobie z presją psychiczną, a kulturowo-społeczne normy często nie sprzyjają otwartości, okazywaniu wrażliwości ani korzystaniu z profesjonalnej pomocy. Wychowywani w duchu patriarchalnych wartości, które kładą nacisk na siłę i niezależność, rzadko ujawniają swoje problemy lub poczucie osamotnienia. Badania jednoznacznie potwierdzają tę tendencję.

W 2021 roku wskaźnik samobójstw wśród mężczyzn był ponad dwukrotnie wyższy niż wśród kobiet. Mimo że w ciągu ostatnich 30 lat globalna liczba samobójstw spadła o prawie 40%, wciąż co 43 sekundy ktoś odbiera sobie życie. W Polsce w 2021 roku mężczyźni stanowili 85% wszystkich ofiar samobójstw (4413 przypadków). Stosunek liczby samobójstw mężczyzn do kobiet wynosił wówczas 6.1, natomiast według najnowszych krajowych danych spadł do 5.3. W Europie najwyższy współczynnik samobójstw mężczyzn w porównaniu do kobiet odnotowano w Gruzji – wyniósł on 9.1. Globalnie ten stosunek kształtował się na poziomie 2.2. Kobiety, choć częściej zapadają na depresję, zazwyczaj mają lepiej rozwinięte więzi społeczne i relacje, które mogą wspierać je w poszukiwaniu pomocy i leczenia. Mężczyźni rzadziej przyznają się do problemów psychicznych i rzadziej otrzymują ich diagnozę. Dane z 2021 roku pokazują, że najwyższy stosunek samobójstw mężczyzn do kobiet występował w krajach postkomunistycznych, zwłaszcza tych należących niegdyś do ZSRR. Może to wskazywać na kulturowe uwarunkowania, w których zdrowie psychiczne pozostawało tematem tabu, a problemy często „rozwiązywano” w tradycyjny sposób – poprzez nadużywanie alkoholu.

Rozwiązania

W Polsce Ministerstwo Zdrowia, we współpracy z Zespołem Roboczym ds. zapobiegania depresji i samobójstw przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego przy MZ opracowało Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym. Stanowi on jedną z części Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025. Jednak jak mówią eksperci problematyczne okazuje się niskie finansowanie w stosunku do złożoności problemu i jego skali. Program przewiduje nie więcej niż 30 mln zł ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych i budżetu państwa.

Przez wiele lat Finlandia była krajem kojarzonym z wysokim wskaźnikiem samobójstw. Jednak fiński rząd od lat prowadzi działania mające na celu zmniejszenie tego ryzyka oraz zapewnienie wsparcia osobom w kryzysie psychicznym. Jako główne przyczyny wysokiej liczby samobójstw wskazano słabe funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej w zakresie wykrywania chorób psychicznych oraz nieefektywne postępowania terapeutyczne. Mimo że fiński model badań i reform systemu opieki zdrowotnej okazał się skuteczny, trudno byłoby go w pełni przenieść do Polski ze względu na istotne różnice kulturowe i systemowe. Może on jednak stanowić cenną inspirację do wprowadzania zmian w polskim systemie wsparcia psychicznego.

We wrześniu 2024 roku polskie Stowarzyszenie na rzecz Chłopców i Mężczyzn opublikowało list otwarty do ministry ds. równości, Katarzyny Kotuli. Możemy w nim przeczytać m.in., że „Mężczyźni znacznie częściej popełniają samobójstwa i w wielu krajach stanowią zdecydowaną większość wśród bezdomnych.” Jeden z członków stowarzyszenia, Michał Gulczyński, w swoim raporcie Przemilczane nierówności. O problemach mężczyzn w Polsce (2021) zwraca uwagę na to, że „określona grupa mężczyzn, zwłaszcza tych gorzej wykształconych i mieszkających na prowincji, może znajdować się w gorszym położeniu niż kobiety.” To interesująca perspektywa ukazująca, jak nierówności społeczne są powiązane z nierównościami ekonomicznymi i jak – niezależnie od płci – mogą w niektórych przypadkach równie mocno dotykać różnych grup społecznych.

Życzenia

Wszystkim mężczyznom życzymy troski o swoje zdrowie, wyrozumiałości w chwilach słabości oraz siły do bycia inspirującymi wzorcami. Pamiętamy o tych, którzy walczą na wojnie, zmagają się z depresją lub innymi trudnościami – jesteśmy z Wami i chcemy, abyście czuli się wspierani.

Źródła