Czy żyje nam się lepiej? Przegląd badań: część I

Ostatnio pisaliśmy o wynikach tegorocznego Światowego Raportu Szczęścia, opartego na danych zebranych w 2024 roku. W rankingu Polska zajęła 26. miejsce, awansując aż o 9 pozycji w porównaniu z ubiegłorocznym zestawieniem.

Więcej na ten temat możecie przeczytać tutaj: Światowy Raport Szczęścia 2025: Jak wypadła Polska?

Nie jest to jednak jedyny raport badający, jak zmienia się poziom życia – zarówno w poszczególnych krajach i miastach, jak i w ujęciu globalnym. Badania takie jak: OECD Better Life Index, Happy Planet Index czy Happy City Index analizują różne aspekty wpływające na dobrostan, mierzą go i przedstawiają w formie porównawczej, dzięki czemu możemy zobaczyć, w których obszarach zachodzą pozytywne zmiany, a gdzie nadal jest wiele do zrobienia. Do czynników wpływających na poprawę jakości życia należą m.in. zdrowie, dochód ekonomiczny, relacje społeczne, praca czy klimat. Każdy z tych obszarów jest wzajemnie powiązany – spadek w jednym z nich często przekłada się na pogorszenie w innym. Choć nie zawsze da się udzielić jednoznacznych, zero-jedynkowych odpowiedzi.

Indeks Lepszego Życia OECD (OECD Better Life Index) 

Jak dobrze wiemy, miarą jakości życia w danym kraju już dawno przestało być wyłącznie PKB. Choć ten wskaźnik wciąż odgrywa istotną rolę, ponieważ mierzy poziom rozwoju gospodarczego państwa, nie uwzględnia wielu innych czynników, które wpływają na kondycję społeczeństwa i poczucie dobrostanu. W celu poszerzenia wiedzy na temat postępu - zarówno w poszczególnych krajach, jak i miastach - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) opracowała Indeks Lepszego Życia. To inicjatywa mająca na celu uchwycenie różnych wymiarów życia społecznego oraz postępu ekonomicznego, wykraczając poza tradycyjne wskaźniki.

Wchodząc na stronę OECD, możemy przejrzeć różne zakładki, wśród których znajdziemy m.in. odpowiedzi ponad 100 000 użytkowników, którzy podzielili się swoimi opiniami na temat jakości życia. Dostępna jest również interaktywna mapa z miejscami przebadanymi przez OECD na całym świecie oraz sekcje poświęcone konkretnym obszarom życia, takim jak ekonomia, edukacja czy satysfakcja z życia. Użytkownik może też wyszukać interesujący go kraj i przyjrzeć się jego sytuacji w wybranych kategoriach.

Jaka jest metodologia badania OECD?

Po pierwsze, OECD bada 11 kluczowych wymiarów dobrostanu na podstawie wskazanych obszarów: mieszkalnictwa, dochodów, zatrudnienia, społeczności, edukacji, środowiska, zaangażowania obywatelskiego, zdrowia, satysfakcji z życia, bezpieczeństwa oraz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

Po drugie, respondenci oceniają indywidualnie wagę danej kategorii w skali od 0 do 5, tak aby stworzyć spersonalizowany indeks odzwierciedlający ich priorytety życiowe.

Ważną częścią metodologii jest tzw. normalizacja danych. Każda kategoria składa się z 1 do 4 wskaźników, które są przeliczane na wspólną skalę od 0 do 1. W przypadku wskaźników negatywnych, takich jak np. poziom bezrobocia, stosuje się odwrotność wartości, aby zachować spójność interpretacyjną.

Wynik dla każdej kategorii jest obliczany jako średnia z jej wskaźników, a następnie ważony zgodnie z preferencjami użytkownika - w ten sposób oblicza się wyniki.

Raport OECD How’s life? analizuje trendy, porównuje zmiany w czasie, zbiera dane ilościowe i jakościowe oraz zestawia dane statystyczne z obecnymi narracjami społecznymi, co czyni z niego raport wielowymiarowy.

Wyniki badania: Polska

Spójrzmy na dane dotyczące naszego kraju oraz stolicy. Zacznijmy od obszaru pracy na poziomie państwowym - posiadanie pracy jest w końcu ważne ze względu na źródła dochodu, poczucia przynależności społecznej a także rozwoju osobistego. W Polsce 69% populacji w wieku produkcyjnym w wieku od 15 do 64 lat ma płatną pracę. Ta liczba jest wyższa od średniej OECD w zakresie zatrudnienia wynoszącej 66%. 

Jeśli chodzi o bezrobocie (bezrobotni to osoby, które obecnie nie pracują, ale są chętne do pracy i aktywnie jej poszukują) to w Polsce odsetek siły roboczej, która jest bezrobotna od roku lub dłużej, wynosi obecnie 0,6% i jest niższy od średniej OECD wynoszącej 1,3%. Pamiętajmy, że długotrwały brak zatrudnienia może poważnie odbić się na dobrostanie psychicznym i poczuciu własnej wartości, a także prowadzić do utraty kompetencji, co dodatkowo utrudnia powrót na rynek pracy.

Jeśli chodzi o wynagrodzenie to średni roczny dochód Polaków wynosi 32 527 USD (średnia OECD: 49 165 USD). 

Niemniej istotnym czynnikiem w pracy jest oczywiście jej pewność i bezpieczeństwo. Oczekiwana utrata zarobków po utracie pracy wynosi 5% (średnia OECD: 5,1%). 

Co ważne - osoby pracujące w warunkach wysokiego ryzyka utraty zatrudnienia są szczególnie podatne na negatywne skutki, zwłaszcza w państwach, gdzie systemy zabezpieczenia społecznego są słabiej rozwinięte.

Skoro już mówimy o bezpieczeństwie - jest ono przecież jednym z kluczowych elementów dobrego życia, samopoczucia a także część zaufania społecznego. Bezpieczeństwo osobiste obejmuje ryzyko przemocy fizycznej lub innych form przestępczości. Jak wiemy brak poczucia bezpieczeństwa oraz wzmożona przestępczość może prowadzić nie tylko do strat materialnych, ale też do stresu, lęku i poczucia bezbronności.

Jak wykazały badania OECD na podstawie danych globalnych poczucie bezpieczeństwa wzrasta wraz z dochodem i wykształceniem – osoby z wyższym statusem społecznym rzadziej padają ofiarą przestępstw i czują się bezpieczniej w swoim otoczeniu.

W badaniu zadano pytanie “Czy czujesz się bezpiecznie spacerując samotnie nocą?” W Polsce 71% osób twierdzi, że czuje się bezpiecznie spacerując samotnie nocą, co jest wartością niższą od średniej OECD wynoszącej 74%.

Jeśli chodzi o współczynnik zabójstw (liczba morderstw na 100 000 mieszkańców) jest on bardziej wiarygodnym wskaźnikiem poziomu bezpieczeństwa kraju, ponieważ w przeciwieństwie do innych przestępstw, morderstwa są zazwyczaj zawsze zgłaszane policji. Według najnowszych danych OECD wskaźnik zabójstw w Polsce wynosi 0,5 i jest niższy od średniej OECD wynoszącej 2,6. 

Czy w Polsce dbamy o wellbeing? 

Równowaga między między życiem zawodowym a prywatnym to m.in. ilość czasu spędzanego w pracy. Badania wskazują na to, że długie godziny pracy mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie osobiste, zagrażać bezpieczeństwu i zwiększać stres. 4% pracowników w naszym kraju pracuje bardzo długo w ramach płatnej pracy, znacznie mniej niż średnia OECD wynosząca 10%.

Dłuższe godziny pracy oznaczają naturalnie mniej spędzanego czasu z bliskimi oraz na interesujących nas zajęciach a także na aktywność sportową, która często przekłada się na nasze zdrowie psychiczne. 

W Polsce osoby pracujące na pełen etat przeznaczają średnio 61% doby – czyli około 14,7 godziny – na czynności związane z opieką nad sobą (takie jak sen i posiłki) oraz wypoczynek, obejmujący m.in. spotkania z bliskimi, hobby czy korzystanie z mediów. To nieco mniej niż średnia dla krajów OECD, która wynosi 15 godzin.

Podsumowanie 

Polska wypada coraz lepiej w międzynarodowych rankingach jakości życia – awans w World Happiness Report i dobre wskaźniki zatrudnienia w danych OECD to dobry sygnał. Jednak wyzwania wciąż pozostają: niższe zarobki, mniejsze poczucie bezpieczeństwa nocą czy krótszy czas na odpoczynek w porównaniu do średnich OECD.

To dopiero pierwsza część naszego przeglądu; w kolejnych odsłonach przyjrzymy się m.in. zdrowiu, edukacji i relacjom społecznym a także wynikom pozostałych badań! 

Źródła 

1. https://www.oecdbetterlifeindex.org/topics/safety/
2. https://www.oecdbetterlifeindex.org/countries/poland/
3. https://www.gov.je/StatisticsPerformance/WellbeingStatistics/pages/betterlifeindexmethodology.aspx