Prestiż zawodowy

Definicja 

Prestiż to zagadnienie, które można definiować na wiele sposobów, np. jako sukces, uznanie społeczne, czy karierę. W kontekście zawodowym na szczególnie ważna jest pozycja danych zawodów; nie jest to tylko kwestia zarobków, ale paru innych czynników, które formułują definicję zawodu. Do punktów zaliczających się do prestiżu zawodowego należą: 

• uznanie społeczne 
• użyteczność wykonywanego zawodu 
• zaufanie społeczne 
• miejsce w hierarchii zawodów 
• sukces 

Ostatni z punktów – sukces – może być różnie interpretowany. Jest to w dużej mierze kwestia indywidualna, niezależna wyłącznie od pozycji w społeczeństwie, i może dotyczyć osób na różnych etapach życia, z różnym statusem finansowym.

Myśląc o prestiżowych zawodach, większości z nas na myśl przychodzą przede wszystkim profesje takie jak lekarz czy prawnik. Nic dziwnego – od wielu lat cieszą się one renomą i są uważane za istotne oraz potrzebne dla większości społeczeństwa. Osoby pełniące te funkcje zwykle cieszą się dużym zaufaniem, ponieważ to od nich zależy powodzenie skomplikowanych spraw, mających często decydujący wpływ na nasze życie; lekarzowi powierzamy nasze zdrowie, a prawnikowi kwestie formalne, wymagające fachowej wiedzy i doświadczenia.

Jednak, by nie ograniczać się do stereotypowego wymieniania klasycznych, prestiżowych zawodów, warto przyjrzeć się badaniom i rankingom, które przedstawiają pełniejszy obraz postrzegania różnych profesji przez społeczeństwo.

Hierarchia

Najnowszy ranking najbardziej poważanych zawodów, stworzony przez SW Research (2024), przedstawia się następująco: 

1. Strażak 
2. Ratownik medyczny
3. Lekarz 
4. Pielęgniarka 
5. Farmaceuta/ Aptekarz
6. Profesor uniwersytetu 
7. Górnik 
8. Inżynier pracujący w fabryce 
9. Robotnik wykwalifikowany 
10. Szewc 

Ranking ten przeprowadzano również w latach: 2021, 2022, 2023 a wyniki z roku 2024 porównano z poprzednimi. 

Czwarty raz z rzędu strażacy utrzymali pozycję lidera w rankingu, osiągając taki sam poziom zaufania jak w poprzednim roku – 84%. Zaraz za nimi, niezmiennie od czterech lat, plasują się ratownicy medyczni z wynikiem 83%. Trzecie miejsce na podium zmienia się co dwa lata – w 2021 i 2023 roku zajęły je pielęgniarki, natomiast w latach parzystych, w tym również w 2024, miejsce to przypadło lekarzom z wynikiem 76%. Warto podkreślić, że o ostatecznej kolejności zadecydowała niewielka różnica procentowa. Podobny, dwuletni cykl rotacyjny zaczyna się kształtować w przypadku profesorów uczelni wyższych i farmaceutów (którzy pojawili się w rankingu w 2023 roku). W tym roku farmaceuta wyprzedził profesora o 1 punkt procentowy.

Jak widać, w powyższej hierarchii nie znalazł się wspomniany wcześniej zawód prawnika, jednak znajdziemy go w innych rankingach. Warto zwrócić uwagę na to, że szacunkiem obdarzamy zawody, które opierają się na naszym zaufaniu: lekarzy, ratowników medycznych, pielęgniarki, a także profesje wymagające ciężkiej i niebezpiecznej pracy, jak górnicy czy strażacy.

Innym, nieco starszym rankingiem, jest ten opublikowany przez CBOS w 2013 roku. Respondenci, oceniając prestiż poszczególnych zawodów, korzystali z pięciostopniowej skali, w której określali, czy dany zawód darzą bardzo dużym, dużym, średnim, małym lub bardzo małym poważaniem. Dla uproszczenia prezentacji wyników skupiliśmy się na trzech sumarycznych kategoriach: duży, średni i mały prestiż. Pozycje zawodów w rankingu zostały określone na podstawie odsetka ocen wskazujących na ich duże poważanie.

Pierwsze 10 miejsce hierarchii prestiżowych zawodów w tym badaniu zajmują: 

1. Strażak 
2. Profesor uniwersytetu
3. Robotnik wykwalifikowany np. tokarz, murarz. 
4. Górnik 
5. Inżynier pracujący w fabryce 
6. Pielęgniarka 
7. Nauczyciel 
8. Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie 
9. Oficer zawodowy w randze kapitana
10.  Księgowy   

Powyższy ranking pokazuje, że uznaniem cieszyły się również zawody związane z edukacją, takie jak profesor uczelni czy nauczyciel, a także profesje wojskowe na wysokich stopniach, np. oficer zawodowy w randze kapitana. W rankingu znalazł się także rolnik oraz robotnik, co może wskazywać na docenienie przydatności usług oraz sektorów odpowiedzialnych za produkcję żywności i jej eksport.

Ogólne kryteria prestiżu

Kryteria prestiżu opierają się na powszechnie przyjętych zasadach, które uprawniają do oceniania innych ludzi. Wśród nich (H. Domański 2012, s. 177) wyróżnia się:

• Odpowiednią pozycję – wyższa pozycja społeczna ułatwia zdobycie prestiżu, ponieważ w takiej sytuacji bardziej liczy się stanowisko, a nie cechy osobowości.
• Czynniki umożliwiające zdobycie pozycji – obejmują one wykształcenie, osiągnięcia, kwalifikacje, ale także talent, wiedzę i doświadczenie. Dostęp do pozycji mogą również ułatwiać pieniądze i bogactwo.
• Cechy osobiste – to kryterium obejmuje 11 kategorii, w tym: bezinteresowność, gotowość do pomocy, życzliwość, moralność, współpracę, bezkompromisowość, pracowitość, etykę, atrakcyjność, inteligencję i umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach.

Podsumowanie 

Mimo że pojęcie prestiżu zawodowego nie jest jednoznaczne, badania społeczne przybliżają nas do jego zrozumienia. Dzięki poszczególnym rankingom oraz wybranej literaturze możemy lepiej przyjrzeć się kryteriom prestiżu oraz temu, które zawody są lub były postrzegane jako prestiżowe na przestrzeni lat.

Źródła:

1. Czeranowska, O. A. (2021). Prestiż zawodowy w perspektywie indywidualnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
2. https://swresearch.pl/ranking-zawodow
3. https://mfiles.pl/pl/index.php/Presti%C5%BC
4. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_164_13.PDF
5. https://www.studiasocjologiczne.pl/img_upl/studia_socjologiczne_2008_nr2_s.29_64.pdf