Praca jako miejsce wspólnoty: co nas łączy w świecie rywalizacji? Część I

Choć pracujemy w różnych branżach, mamy różne doświadczenia i cele, to w miejscu pracy łączy nas więcej, niż może się wydawać. Potrzeby psychiczne, relacje i poczucie sensu budują wspólny fundament; dla zdrowia, motywacji i wspólnoty.

Wspólne potrzeby: praca z sensem, zdrowie psychiczne i strategie radzenia sobie

W badaniu z 2023 roku, przeprowadzonym przez BMC Public, Health The influence of meaningful work on the mental health of SME employees in the COVID-19 era: can coping strategies mediate the relationship? przebadano 462 pracowników małych i średnich przedsiębiorstw, aby zobaczyć jaki zachodzi związek między tworzeniem znaczenia w pracy a zdrowiem psychicznym oraz wypracowywaniem strategii radzenia sobie. Mimo, że badania skupiało się wokół osób pracujących podczas pandemii to jego efektem było kilka uniwersalnych dowodów na to, że zaspokojenie trzech podstawowych potrzeb psychologicznych: autonomii, kompetencji i relacji, znacząco wpływa na dobrostan pracowników, ich zaangażowanie oraz satysfakcję z pracy.

Do analizy zachowań pracowników użyto teorii autodeterminacji/samostanowienia (STD), która opiera się na motywacji wewnętrznej człowieka i pokazuje, jak ludzie angażują się w działania sprzyjające radzeniu sobie z problemami psychicznymi. Kluczowe dla tej teorii są potrzeby psychologiczne człowieka takie jak: autonomia, kompetencja i relacyjność. Każda z tych wartości wpływa na zdrowie psychiczne oraz ma wielkie znaczenie w budowaniu swojego miejsca w pracy. Wpływa nie tylko na naszą efektywność, jako osób pracujących, ale przede wszystkim pozwala na zadbać o swoje zdrowie psychiczne. Te potrzeby są wspólne dla nas wszystkich w miejscu pracy. Rozbijmy więc każdą z tych potrzeb na czynniki pierwsze. 

Autonomia - jest o naszej potrzebie kontroli nad własnymi zachowaniami, ale również decyzyjnością. Poczucie wpływu na własną sprawczość oraz możliwość reakcji na daną sytuację buduje w nas poczucie zdrowej odrębności oraz poczucia, że jesteśmy świadomymi uczestnikami rzeczywistości. 

Kompetencja - to kontynuacja poczucia sprawczości, ale też dostrzeganie własnych umiejętności i ich docenianie. Oczywiście duże znaczenie ma tutaj to w jakim miejscu pracujemy oraz to czy nasz wkład jest odpowiednio zauważony i nagradzany. Na razie mówimy jednak o potrzebach, które są uniwersalne dla każdego z nas. 

Relacyjność (więzi) - potrzeba przynależności i bycia w relacji z innymi jest ważną częścią zdrowia psychicznego, ponieważ człowiek, w różnym stopniu, ale potrzebuje zdrowych kontaktów międzyludzkich. Nie zawsze muszą być to wielkie przyjaźnie w miejscu pracy. Liczy się dobre koleżeństwo, partnerstwo i szacunek. 

Pracownicy, których potrzeby autonomii, kompetencji i relacyjności są zaspokajane, są bardziej odporni psychicznie, mniej zestresowani i bardziej zaangażowani. Są to potrzeby a także wartości łączące nas wszystkich - pokazuje to, że mimo różnych celów zawodowych oraz planów na przyszłość jest to podstawa, fundament wartości i potrzeb, który ma każdy z nas. Teoria SDT jest przydatna nie tylko do analizy zachowań pracowników, ale także jako narzędzie dla menedżerów, aby tworzyć środowisko sprzyjające sensownej pracy i dobremu zdrowiu psychicznemu.

Relacje międzyludzkie w pracy 

Środowisko pracy jest jak rodzina? Niekoniecznie, bo już powiedzieliśmy sobie jasno, że praca jest pracą a rodzina rodziną, ale… na uwagę zasługuje fakt, że w pracy spędzamy czasem więcej czasu niż w domu to jak wyglądają nasze relacje w środowisku zawodowym na na nas ogromny wpływ. Pokazuje to badanie Development and validation of the Workplace Relational Needs Satisfaction Scale (W-RNSS) przeprowadzone przez Wydział Psychologii na Uniwersytecie w Lublanie w 2024 roku. W badaniu środowiska pracy i tego, co jest ważne, abyśmy zdrowo w nim funkcjonowali, naukowcy z Lublany zastosowali model Erskine’a, który zakłada, że ludzie mają uniwersalne potrzeby relacyjne, niezależnie od wieku, kontekstu czy sytuacji życiowej. Jest to pięć głównych potrzeb relacyjnych: 1) potrzeba kontaktu (pragnienie autentycznego, emocjonalnego kontaktu z drugim człowiekiem, poczucie bycia „widzianym” i zauważonym),

2) potrzeba akceptacji ( bycie akceptowanym takim, jakim się jest), 

3) potrzeba troski (doświadczenie bycia ważnym dla innych),

4) potrzeba uznania (potrzeba, aby nasze wysiłki były doceniane),

5) potrzeba autonomii i autentyczności (możliwość wyrażania siebie, swoich opinii, emocji).

Jak możemy zauważyć wiele z potrzeb łączy się z badaniem z pierwszej części artykułu. Potrzeby, które obejmują m.in. autentyczność, akceptację, kontakt, troskę, uznanie są zbliżone do potrzeb z teorii autodeterminacji (SDT), w której ważne są: autonomia, kompetencja, relacyjność. Jakość naszych relacji ma istotny wpływ na: satysfakcję z pracy, poczucie przynależności, odporność psychiczną i dobrostan skuteczne radzenie sobie ze stresem. Przecież nikt z nas nie chce czuć się ani odrzucony, ani pominięty, ani osamotniony - patrząc na sprawy z tej perspektywy łatwo możemy zrozumieć, że mimo, np. różnych poglądów politycznych, de facto jesteśmy tym samym - ludźmi, którzy czują i chcą, aby ich sfera emocjonalna była zaopiekowana. To pokazuje, że w nawet zróżnicowanym środowisku pracy, w którym musimy się mierzyć z osobami, które w pierwszej chwili widzimy jako “inne”, “odmienne” łączy nas znacznie więcej niż mogłoby się wydawać na początku. 

Przyjaźń w pracy: motywacja i wsparcie 

Bliższe relacje w pracy bywają kontrowersyjne: mówi się, że czasem lepsze są kontakty neutralne, które skupiają się głównie na wykonywaniu zadań niż zażyłe relacje, w których więcej emocji niż wspólnej pracy. Czy to prawda? Spójrzmy na jedno z badań. Według analizy Gallupa z 2022 The Increasing Importance of a Best Friend at Work posiadanie „najlepszego przyjaciela” w pracy silnie koreluje z wyższym zaangażowaniem, produktywnością i lojalnością wobec firmy. Pracownicy z bliskimi relacjami w pracy częściej angażują się w działania organizacji i rzadziej rozważają zmianę pracy. Z jednej storny brzmi to optymistycznie a z drugiej strony należy pamiętać, że zażyłość łatwo zmienić się może w toksyczną zależność, która może stać się podłożem manipulacji. Nawiązując do poprzednich badań o autonomii - jest ona niezbędna także w kontekście bliskich relacji w pracy. Przyjaźnie w pracy mogą być bardzo owocne pod względem wyników i mieć dobry wpływa na nasze zdrowie psychiczne, ale wymagają również jasnych granic, które pomogą zachować zdrowe stosunki pracy. To na co zwrócono uwagę w badaniu Gallupa to znaczenie przyjażni szczególnie w monetach kryzysów i zmian jakie przechodzi organizacja lub kiedy zachodzą perturbacje w karierze jednego z pracowników - to wtedy przyjaźnie mogą zbudować team i zjednoczyć pracowników. Pozwalają przetrwać poważne momenty i wyjść z nich z większą siłą, co jest bezcenne w kulturze organizacji. 

Jak pomóc tworzyć środowisko pracy z miejscem na przyjaźń? Wskazówki z badania Gallupa. 

Liderzy znów odgrywają kluczowa rolę - to z ich aktywności i przykładu biorą się dobre postawy pracowników. Mogą oni także dać zachętę do nawiązywania relacji; w bezpieczny i otwarty sposób.

1) W pracy można dbać o relacje w różny sposób; poprzez krótkie, regularne kontakty (np. wideorozmowy, wspólne spacery czy lunch), które sprzyjają rozmowie i budowaniu więzi. Jeśli jest to praca zdalna warto wygospodarować kilka minut przed spotkaniami zespołu lub współpracować w formie wspólnego wideoczatu. Jeśli jako pracownicy chcemy przyjacielskich kontaktów ważna jest nie tylko inicjatywa, ale utrzymanie jej ciągłości. 

2) Przyjaźnie w pracy powstają w odpowiednich warunkach, za które opowiadają przełożeni. struktura zespołów, przepływ pracy i oczekiwania wobec pracowników mogą wspierać lub blokować takie relacje. Ważne jest, aby pracownicy mieli czas, przestrzeń i przyzwolenie na spontaniczne kontakty towarzyskie. Jeśli praca odbywa się w biurze warto zadbać, aby przestrzeń sprzyjała rozwijaniu relacji. Dodatkowym atutem będzie organizowanie wydarzeń, które mogą być okazją to swobodnej,. niezobowiązującej wymiany myśli i doświadczeń. 

3) Rola lidera opiera się również na budowaniu kultury dialogu oraz komunikacj. Tą komunikacją może być np. regularne spotkania podczas, których nie tylko dostaje się feedback, ale też nagradza i dziękuje. W pracy zdalnej warto informować kolegów, kiedy jesteśmy dostępni, a kiedy offline - taka przejrzystość i kontakt stają się naturalne, gdy współpracownicy są blisko związani. Jednocześnie ustanawia to, wyżej wspomniane, granice, które są niezbędne w dobrych relacjach. 

Podsumowanie 

W świecie zawodowej rywalizacji wciąż pozostajemy ludźmi;  z potrzebą bliskości, wpływu i uznania. Praca może być miejscem wspólnoty, jeśli zadbamy o relacje, równowagę i wzajemne zrozumienie. Nawet jeśli różnią się nasze wartości, poglądy polityczne, czy pochodzenie i plany na przyszłość - pewne rzeczy pozostają niezmienne i warto je pielęgnować.

Źródła: 

1. https://www.gallup.com/workplace/397058/increasing-importance-best-friend-work.aspx

2. https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2024.1419765/full

3. https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-17347-3