Cel Zrównoważonego Rozwoju: Życie na lądzie 

Kluczowym celem ONZ nazwanym “Życie na lądzie” to chronić wszystko, co daje życie i pozwala nam - ludziom, żyć. Są to oczywiście lasy, od których utrzymanie, zdrowie, paliwo i schronienie 1,6 miliarda ludzie zależy (w tym od około 70 milionów osób rdzennych).  

Lasy do płuca ziemi, ale też zasoby, bioróżnorodność i regulacja temperatury. Są kluczowe dla nas wszystkich jednak wciąż obserwujemy postępujące wylesianie Ziemi. W latach 2010–2015 powierzchnia lasów na świecie zmniejszyła się o średnio 3,3 miliona hektarów rocznie.

Zadania Celu 15  ONZ

Zadania celu 15 obejmują ochronę, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych, w tym lasów, terenów podmokłych, suchych i górskich. Kluczowe jest zahamowanie wylesiania, powstrzymanie degradacji gleby i pustynnienia oraz ochrona bioróżnorodności, w tym zagrożonych gatunków zwierząt i roślin. Cel zakłada również zwalczanie nielegalnego handlu dziką przyrodą, promowanie zrównoważonego dostępu do zasobów genetycznych oraz włączanie kwestii ekosystemów i bioróżnorodności do krajowych strategii rozwojowych. Wsparcie finansowe i lokalne inicjatywy mają przyczynić się do odbudowy lasów, ochrony gatunków i poprawy jakości życia społeczności zależnych od przyrody.

Co dają nam lasy? Dbałość o wellbeing

Lasy odgrywają kluczową rolę w poprawie naszego dobrostanu. Jak zwraca uwagę dr hab. Emilia Janeczko z Katedry Użytkowania Lasu SGGW, dopiero od niedawna w Polsce coraz szerzej mówi się o pozytywnym wpływie przyrody na życie człowieka. Badaczka podkreśla, że kontakt z lasem pomaga w redukcji stresu, poprawia samopoczucie i wspiera zdrowie psychiczne. Choć terminy takie jak “terapia lasem” czy “kąpiele leśne” (shinrin-yoku) bywają różnie odbierane w środowisku naukowym, oba są poprawne i odzwierciedlają rosnące znaczenie lasów nie tyle jako czynnika leczniczego, ile jako źródła codziennego dobrostanu. Coraz więcej konferencji i badań wskazuje, że regularny kontakt z przyrodą może realnie poprawiać jakość życia i samopoczucie człowieka.

Zrównoważony rozwój 

Jak podaje raport Lasów Państwowych Funkcje Lasu pojęcie zrównoważonego rozwoju powstało już ponad 300 lat temu. Już na początku XVIII wieku zauważono, że nadmierne wykorzystywanie zasobów leśnych może się dla nas źle skończyć. A dokładniej odkrył to niemiecki ekonomista Hans Carl von Carlowitz. Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi z leśnictwa i na początku definiowane było jako gospodarowanie lasem polegające na wycinaniu tylko tylu drzew, ile może w tym samym miejscu urosnąć, tak by las nigdy nie został zniszczony,by zawsze mógł się odnowić.

Zrównoważony rozwój to taki kiedy ludzkość nadal się rozwija (poprzez edukację, pracę, wypoczynek, okrycia), ale jednocześnie robi to w sposób nieszkodliwy dla przyrody oraz nie narażając przyszłych pokoleń na utratę możliwości swobodnego kontaktu z nią. Kluczowe jest również taki korzystanie z zasobów, które starczą dla naszych dzieci. 

Zrównoważony rozwój opiera się na trzech wzajemnie powiązanych filarach. Pierwszy z nich dotyczy środowiska - ochrony przyrody, bioróżnorodności i zmian klimatu. Drugi to gospodarka, obejmująca produkcję, konsumpcję i wykorzystanie zasobów naturalnych. Trzeci filar stanowi społeczeństwo - system polityczny, edukację, pracę i kulturę. Zaniedbanie któregokolwiek z filarów może wywołać poważne konsekwencje. Na przykład, jeśli nie zadbamy o pszczoły, które są niezbędne do zapylania roślin (środowisko), spadnie dostępność i wzrośnie cena żywności (gospodarka), co z kolei może prowadzić do społecznych napięć (społeczeństwo). To pokazuje, jak małe zaniedbania mogą wywołać globalne skutki - tzw. “efekt motyla”.

Dlaczego bioróżnorodność na lądzie jest ważna?

Bioróżnorodność lądowa jest niezbędna dla funkcjonowania ekosystemów i życia ludzi. Choć z około 8300 znanych gatunków zwierząt 8% już wyginęło, a 22% jest zagrożonych, wiele gatunków roślin, drzew i mikroorganizmów wciąż pozostaje słabo poznanych. Różnorodność gatunkowa wspiera rolnictwo, tradycyjną medycynę oraz bezpieczeństwo żywnościowe - ponad 80% diety człowieka opiera się na roślinach, a 80% mieszkańców wsi w krajach rozwijających się korzysta z leczniczych roślin. Zachowanie bioróżnorodności jest też kluczowe w walce z nielegalnym handlem dzikimi zwierzętami i ochroną ekosystemów.

Skutki utraty bioróżnorodności

Utrata bioróżnorodności niesie poważne konsekwencje zarówno dla przyrody, jak i dla ludzi. Zanik poszczególnych gatunków zaburza równowagę ekosystemów, co może prowadzić do ich degradacji; przykładowo brak owadów zapylających zagraża produkcji żywności. Mniej zróżnicowane ekosystemy są też mniej odporne na skutki zmian klimatu, takie jak susze, powodzie czy inne ekstremalne zjawiska pogodowe. Dodatkowo zakłócenia w środowisku zwiększają ryzyko rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez zwierzęta, w tym wirusów takich jak Zika czy Ebola. Utrata gatunków wykorzystywanych przez człowieka, np. drewna czy ryb, może natomiast prowadzić do problemów gospodarczych i ograniczenia dostępności cennych surowców.

Jak chronić lasy? Ochrona lasów wymaga zaangażowania, wiedzy i współpracy. Pierwszym krokiem jest zdobycie informacji o funkcjach lasów, zagrożeniach, które na nie czyhają, oraz możliwościach działania. Fundacja Lasy i Obywatele oferuje materiały edukacyjne, które pomagają zrozumieć, jak skutecznie chronić przyrodę. Kolejnym ważnym elementem jest współpraca z lokalnymi społecznościami, organizacjami pozarządowymi i samorządami - wspólne działania są znacznie skuteczniejsze niż pojedyncze inicjatywy. Posiadając wiedzę i wsparcie, można włączyć się w konkretne działania, takie jak udział w konsultacjach społecznych dotyczących planów wycinki, zgłaszanie nieprawidłowości w gospodarce leśnej czy organizowanie akcji edukacyjnych. Fundacja udostępnia również narzędzia ułatwiające monitorowanie lasów, takie jak mapa planowanych wycinek czy Bank Danych o Lasach, które pozwalają na bieżąco śledzić stan polskich lasów. Ważnym aspektem jest także edukacja innych; warsztaty, prelekcje czy spotkania informacyjne zwiększają świadomość społeczną i pokazują znaczenie lasów dla życia ludzi i ekosystemów. Każde, nawet najmniejsze zaangażowanie w ochronę lasów ma znaczenie i może przyczynić się do zachowania przyrody dla przyszłych pokoleń.

Działania międzynarodowe 

Ochrona życia na lądzie wymaga współpracy na poziomie globalnym - jednak nadal brakuje nam wielu rozwiązań.  Międzynarodowe porozumienia i inicjatywy, takie jak Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ (Cel 15), konwencje o różnorodności biologicznej oraz programy ochrony lasów i gatunków zagrożonych, mają na celu zachowanie bioróżnorodności, powstrzymanie wylesiania i degradacji ekosystemów. Działania te obejmują ochronę zagrożonych gatunków, zwalczanie nielegalnego handlu dziką przyrodą, zalesianie zdegradowanych terenów oraz wspieranie lokalnych społeczności w zrównoważonym gospodarowaniu zasobami naturalnymi. Jednak skuteczna ochrona życia na lądzie wymaga zarówno globalnych ram prawnych, jak i lokalnego zaangażowania społeczności, które korzystają z ekosystemów i są ich obrońcami.

Podsumowanie

Ochrona lasów i różnorodności biologicznej jest kluczowa dla stabilności ekosystemów, bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowia ludzi. Działania obejmują m.in. zalesianie, ochronę gatunków zagrożonych, edukację społeczną oraz zwalczanie nielegalnego handlu dziką przyrodą. Skuteczna ochrona wymaga współpracy lokalnej i międzynarodowej – od pojedynczych inicjatyw po globalne porozumienia.

Źródła:

1. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C98526%2Cbadania-potwierdzaja-pozytywny-wplyw-lasu-i-zieleni-na-zdrowie-i
2. https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/publikacje/dla-dzieci-i-mlodziezy/poznac-i-zrozumiec-las-1/funkcje-lasu/poznac_i_zrozumiec_las_funkcje_lasu.pdf
3. https://www.un.org.pl/cel15
4. https://www.gov.pl/web/sdg-portal-wiedzy/cel-15-zycie-na-ladzie
5. https://irme.pl/dlaczego-bioroznorodnosc-jest-tak-wazna-dla-ekosystemow/
6. https://lasyiobywatele.pl/dowiedz-sie-jak-chronic-las