Agenda ONZ na 2030

17 celów zrównoważonego rozwoju utworzonych przez ONZ to plan na 2030, który obejmuje różne zadania z zakresu wyrównywania szans na świecie. Cele te obejmują między innymi: poprawę jakości środowiska (wody, powietrza itp.), równość płci czy eliminację głodu na świecie. Zadania wyznaczone do realizacji celu 12 dotyczącego odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji to: 

• wdrożenie 10-letnich programów zrównoważonej konsumpcji i produkcji, z przewodnictwem krajów rozwiniętych, 
• zrównoważone zarządzanie i efektywne wykorzystanie zasobów do 2030, 
• redukcja o połowę marnotrawstwa żywności do 2030, 
• ekologiczne zarządzanie chemikaliami i odpadami do 2020, 
• znaczne zmniejszenie odpadów przez prewencję, recykling i ponowne użycie do 2030, 
• wspieranie firm w praktykach zrównoważonego rozwoju i raportowaniu, 
• promocja zrównoważonych zamówień publicznych, 
• podnoszenie świadomości i dostęp do informacji o zrównoważonym stylu życia do 2030, 
• wsparcie naukowo-technologiczne krajów rozwijających się dla zrównoważonego rozwoju, 
• rozwój narzędzi monitorujących zrównoważoną turystykę i promowanie lokalnej kultury, 
• racjonalizacja subwencji na paliwa kopalne z ochroną wrażliwych społeczności.

Dlaczego tak istotna jest zrównoważona konsumpcja i produkcja do osiągnięcia 17 celów zrównoważonego rozwoju ONZ? Ponieważ zmienia nasze myślenie o efektywnym zużyciu zasobów i energii, infrastruktury, poprawą dostępności podstawowych usług czy tworzenia godziwych miejsc pracy. Wzorce oparte na efektywności, ale jednocześnie zrównoważonym korzystaniu z dóbr pomagają realizować plany rozwojowe, które de facto służą całej społeczności a nie tylko wąskiej grupie ludzi. Dodatkowo wzorce te mogą przyczynić się do obniżania kosztów gospodarczych - a to duża korzyść dla tych dla których liczą się liczby. Do plusów można dorzucić również obniżenie kosztów środowiskowych i społecznych a także wzmacnianie konkurencyjności gospodarczej i ograniczenie skali ubóstwa. 

Promowanie kultury zrównoważonego rozwoju, czyli właśnie zrównoważonej konsumpcji i produkcji, to odwrócenie narracji, w której dominowało przekonania, że zyski najlepiej osiąga się poprzez najmniejsze zużycie środków, prędkość i brak dbałości o jakość w zamian za dążenie do ilości. Oczywiście wiąże się to z tempem jaki narzuciła nieograniczona produkcja, do której przyczynił się rozwój technologiczny a także, niestety nadal, w wielu miejscach, brak przestrzegania praw pracowniczych oraz niewolnictwo.

Zrównoważona konsumpcja i produkcja wymagają zorganizowanego działania oraz współpracy wszystkich uczestników łańcucha dostaw — od producentów aż po konsumentów. Proces ten obejmuje edukację i inne inicjatywy skierowane do konsumentów, które mają na celu zwiększenie ich świadomości na temat zrównoważonego stylu życia. Należy do nich m.in. prowadzenie kampanii informacyjnych dotyczących standardów i oznakowania produktów oraz angażowanie konsumentów w procesy związane z zamówieniami publicznymi.

Jak rosnąca populacja wpływa na zużycie zasobów naturalnych?

Działania ukierunkowane na zrównoważony rozwój są konieczne z tego powodu, że globalne zużycie zasobów naturalnych wzrosło trzykrotnie w ciągu ostatnich 50 lat (według danych ONZ z 2024 roku), co może doprowadzić do wzrostu o kolejne 60% do 2060 roku. Nie podjęcie żadnych działań może więc okazać się katastrofalne w kontekście rozlokowania zasobów i dóbr. Wyobraźmy sobie, że coraz liczniejsze społeczeństwa nie mają dostępu do takich zasobów jak woda a w konsekwencji żywność i podstawowe produkty. Zasoby to również paliwo, które pomaga się przemieszczać np. do ośrodków miejskich, gdzie jest więcej miejsc pracy lub dostęp do usług. To system naczyń połączonych i często z jednego braku i zaniedbania wynika następny. 

Według raportu „Global Resources Outlook” opracowanego przez Międzynarodowy Panel ds. Zasobów ONZ w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska, światowe zużycie zasobów naturalnych do 2060 roku wzrośnie o 60% w porównaniu z rokiem 2020. Dokument podkreśla, że w ciągu minionych pięciu dekad wykorzystanie materiałów zwiększyło się ponad trzykrotnie. Do zasobów tych zalicza się m.in. uprawy żywności, drewno opałowe, paliwa kopalne, metale (takie jak żelazo, aluminium i miedź), minerały niemetaliczne, a także ziemię i wodę.

Każdy aspekt naszego życia jest dotknięty przez szalone tempo rozwoju. Jako że eksploatacja jest główną przyczyną potrójnego kryzysu planetarnego ONZ zdefiniowało go jako kryzys klimatyczny, utratę różnorodności i kryzys zanieczyszczenia. 

W jednym z artykułów World Economic Forum zamieszczono tabelę przedstawiającą mapę ryzyk, które przewiduje się w kolejnych latach. Poniżej zamieszczamy opracowanie własne.

Z jednej storny rozwój bardzo nam pomaga i może w krótkim czasie poprawić jakość życia, z drugiej jednak dalszy brak zrównoważenia może obrócić się przeciwko nam. Dobrym tego przykładem są kraje rozwijające się, gdzie dynamiczny rozwój infrastruktury oraz sektora budowlanego, napędzany rosnącym wykorzystaniem minerałów niemetalicznych (takich jak piasek, żwir czy cement), znacząco wpłynął na poprawę warunków życia. Budowa nowych dróg, sieci energetycznych, szkół i szpitali zwiększyła dostęp do usług publicznych, a modernizacja przestrzeni miejskich przyczyniła się do rozwoju lokalnych gospodarek. Jednak intensywna eksploatacja surowców pociąga za sobą rosnące obciążenie dla środowiska, co wymaga wprowadzania bardziej zrównoważonych metod produkcji i zarządzania zasobami. Presja na ograniczenie negatywnego wpływu działalności gospodarczej na planetę rośnie - jak reaguje biznes? Moglibyśmy powiedzieć, że…dobrze! Ale czy to nie jest tylko teoria? W swoich deklaracjach aż 95% największych firm na świecie deklaruje cele redukcji emisji dwutlenku węgla, a wiele z nich wdraża strategie neutralności klimatycznej, inwestując w odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną oraz innowacyjne technologie ograniczające emisję. Tendencja ta wskazuje na stopniowe przechodzenie od reaktywnego podejścia do środowiska ku proaktywnemu modelowi, w którym zrównoważony rozwój staje się integralnym elementem strategii korporacyjnych. Jednak czytając takie dane trudno nie mieć wątpliwości i uwierzyć, że tak optymistyczne zmierzenia przekuwają się w realne działania…Istnieje ryzyko, że część z nich pozostaje jedynie w sferze strategii komunikacyjnych i tzw. greenwashingu – działań, które mają kreować wizerunek firmy jako odpowiedzialnej środowiskowo, bez wprowadzania głębokich zmian w modelu biznesowym. Rzeczywista skuteczność podejmowanych inicjatyw wymaga więc nie tylko deklaracji, lecz także transparentnego raportowania postępów i weryfikowalnych wyników. Więcej o zielonej transformacji możesz przeczytać np. tu: Cel zrównoważonego rozwoju: dostęp do przystępnej cenowo i czystej energii.

Dlaczego dostęp do czystej wody jest globalnym wyzwaniem?

Woda - to jeden z najważniejszych zasobów na naszej Ziemi a zaledwie 0,5% wody na Ziemi jest dostępne jako woda pitna, a jej zasoby są nierównomiernie rozmieszczone. To powoduje, że nie każdy ma oraz będzie miał jej wystarczająco. Nadmierne wydobycie wód gruntowych, zwłaszcza w regionach takich jak Płaskowyż Północnych Chin, północno-zachodnie Indie czy Dolina Centralnej Kalifornii, prowadzi do powstawania "mega-suchych" obszarów, które przyczyniają się do podnoszenia poziomu mórz. W wyniku tych problemów, ponad 2 miliardy ludzi na świecie nadal nie ma dostępu do bezpiecznej wody pitnej. 

Jak podaje Livescince.com: Prawie 70% tej utraty wody jest spowodowane niekontrolowanym poborem wód gruntowych, który usuwa wodę z głębokich warstw wodonośnych i ostatecznie przekazuje ją do oceanu, odkryli naukowcy. Wraz ze wzrostem tempa parowania spowodowanym zmianami klimatu, spowodowało to, że szybko wysychające „gorące punkty” połączyły się w cztery „megawysychające” regiony, twierdzą naukowcy.

Sam dostęp do wody nie jest wystarczający - częstym przypadkiem, np. w Afryce jest dostęp do wody, która jest jednak zakażona lub brudna a w wyniku tego coraz więcej osób zaczyna chorować. Dochodzące do tego zmiany klimatyczne powodujące coraz bardziej podwyższoną temperaturę Ziemi sprawiają, że wizja braku wody jest coraz bardziej realna. Kolejnym powodem do niepokoju jest to, że ograniczony zasób wody w połączeniu z terenem, na którym dzieje się wojna może powodować okrutną kontrolę, nieetyczną sprzedaż czy inne praktyki, które doprowadzają do potwornych sytuacji.

Jak energia i żywność wpływają na środowisko i społeczeństwo?

Sektor energetyczny i system produkcji żywności są kluczowymi elementami funkcjonowania współczesnych gospodarek, ale jednocześnie należą do największych źródeł presji na środowisko. Gospodarstwa domowe zużywają około 29% globalnej energii, odpowiadając za emisję 21% dwutlenku węgla. Oznacza to, że codzienne wybory konsumenckie - od sposobu ogrzewania domów po korzystanie z urządzeń elektrycznych - mają bezpośredni wpływ na klimat. Jednak pamiętajmy, że wybory konsumenckie, mimo, że ważne, często wiążą się z brakiem alternatyw - dotyczy to m.in. droższych rozwiązań ekologicznych a czasem spowodowane są brakiem wiedzy. Wybory mają znaczenie, ale reklama i wszechobecny przekaz podprogowy, który inspiruje nas do zakupu - również. Warto więc przyglądać się działaniom koncernów paliwowych i energetyczny zamiast skupiać się tylko i wyłącznie na indywidualnym konsumencie.  

Produkcja i konsumpcja żywności również wiążą się z dużym obciążeniem środowiska. Szacuje się, że odpowiadają za około 30% zużycia energii na świecie oraz generują 22% globalnej emisji gazów cieplarnianych. Intensywne rolnictwo, przetwórstwo oraz transport żywności wymagają ogromnych nakładów energetycznych i prowadzą do degradacji ekosystemów.

Dodatkowym czynnikiem jest wpływ zmian klimatycznych na bezpieczeństwo żywnościowe. Ekstremalne zjawiska pogodowe, susze czy powodzie powodują spadek plonów, co w połączeniu z rosnącymi kosztami produkcji prowadzi do wzrostu cen żywności. W efekcie problem ten dotyka nie tylko środowiska, ale i stabilności społeczno-ekonomicznej wielu regionów świata.

Podsumowanie – dlaczego Cel 12 to fundament przyszłości

Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja to nie tylko jeden z 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, ale klucz do rozwiązania wielu globalnych problemów - od kryzysu klimatycznego po nierówności społeczne. Realizacja założeń celu 12 wymaga współpracy rządów, biznesu i konsumentów, a także uczciwego raportowania postępów. Tylko wtedy możliwe będzie połączenie rozwoju gospodarczego z ochroną środowiska i poprawą jakości życia dla wszystkich.

Źródła:

1. https://www.weforum.org/stories/2024/03/sustainable-resource-consumption-urgent-un/

2. http://www.un.org.pl/cel12

3. https://jobsdoor.eu/pl/aktualnosci/cel-zrownowazonego-rozwoju-dostep-do-przystepnej-cenowo-i-czystej-energii-CEAuw73KKCqqc9e4ea7w

4. https://www.livescience.com/planet-earth/climate-change/like-a-creeping-mold-thats-spreading-across-the-landscape-separate-dry-areas-around-the-world-are-merging-into-mega-drying-regions-at-an-alarming-rate-study-finds?

5. https://sustainabilitymag.com/articles/kpmg-the-state-of-sustainability-at-the-worlds-top-firms?

6. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/drinking-water?

7. https://ourworldindata.org/what-no-safe-water-means?