Kobiety w OZE: energetyka nie ma płci

Dlaczego kobiet wciąż brakuje w energetyce i sektorze OZE? To nie tylko kwestia wyborów edukacyjnych. Choć kobiety coraz częściej zdobywają wyższe wykształcenie i coraz częściej pojawiają się wśród studentów kierunków STEM, ich udział w tych dziedzinach nadal pozostaje stosunkowo niewielki; w wielu krajach kobiety uzyskują jedynie około jednej trzeciej dyplomów STEM, a w niektórych państwach odsetek ten spada nawet do około 20%. Choć temat obecności kobiet w naukach ścisłych i technicznych jest na tyle szeroki, że zasługuje na osobne omówienie, warto już na tym etapie zwrócić uwagę na edukacyjne i zawodowe ścieżki, które sprawiają, że część obszarów rynku pracy wciąż je omija. W efekcie branże takie jak odnawialne źródła energii tracą dostęp do istotnej puli kompetencji i talentów.

Opublikowane na początku grudnia dane z badania World Energy Employment (WEE) pokazują, że choć kobiety stanowią około 40% pracowników na świecie, w sektorze energetycznym ich udział wynosi jedynie ok. 20%. Poziom ten od lat pozostaje względnie stały, co może zaskakiwać, biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój sektora odnawialnych źródeł energii. Jednym z czynników wskazywanych w raporcie jest utrwalona segmentacja rynku pracy. Najszybszy wzrost zatrudnienia w sektorze OZE dotyczy bowiem wykwalifikowanych zawodów fizycznych (tzw. skilled trades), takich jak elektrycy, monterzy czy spawacze, w których kobiety tradycyjnie stanowią niewielki odsetek pracowników. Jednocześnie znacznie wyższa reprezentacja kobiet widoczna jest w obszarach związanych z działalnością badawczo-rozwojową (45%) oraz produkcją sprzętu elektrycznego (27%). Może to częściowo wynikać z faktu, że kobiety częściej niż mężczyźni posiadają wykształcenie wyższe; w Unii Europejskiej w grupie wiekowej 25-34 lata dyplom ukończenia studiów posiada 49% kobiet wobec 38% mężczyzn (Eurostat), a podobna przewaga kobiet widoczna jest w większości krajów OECD. Zjawisko to wpisuje się w szersze wzorce edukacyjne i kulturowe, które kierują kobiety częściej do zawodów wymagających kwalifikacji akademickich, a rzadziej do technicznych zawodów fizycznych.

Transformacja energetyczna? Tak, ale sprawiedliwa

Jeżeli rozwój energii odnawialnej ma opierać się na wartościach takich jak dobro środowiska i ludzi, trudno wyobrazić sobie brak włączania kobiet w całe przedsięwzięcie. Podkreślają to również członkowie Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), międzyrządowej organizacji utworzonej w 1974 r., działającej przy OECD, zajmującej się analizą rynków energii, doradztwem dla rządów w zakresie polityki energetycznej oraz publikacją raportów, m.in. o OZE, bezpieczeństwie energetycznym i transformacji energetycznej. Polska, obok 31 państw członkowskich, takich jak Niemcy, Francja, USA czy Japonia, również wpływa na kierunki badań IEA. Jednym z obszarów wybranych do analiz są kwestie związane z płcią w energetyce, w tym poprawa gromadzenia danych dotyczących kobiet i mężczyzn oraz rozszerzenie analiz aspektów płci w polityce energetycznej.

Równolegle badania Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) - wyspecjalizowanej organizacji międzyrządowej zajmującej się analizą globalnej transformacji energetycznej i rozwojem OZE - pokazują, że kobiety stanowią jedynie 32% pełnoetatowych miejsc pracy w sektorze odnawialnych źródeł energii. Wynika z tego, że kobiety pozostają znacząco niedoreprezentowane w tym sektorze, a istnieje duży, niewykorzystany potencjał talentów i perspektyw, które mogłyby przyczynić się do bardziej sprawiedliwej i inkluzywnej transformacji energetycznej.

Oprócz niewykorzystanego potencjału kompetencyjnego, istotną szansą dla sektora OZE pozostaje również przedsiębiorczość kobiet, która może wspierać zarówno poprawę dostępu do energii, jak i zrównoważony rozwój gospodarczy. Choć potencjał ten jest nadal w niewielkim stopniu wykorzystywany w sektorze odnawialnych źródeł energii jako całości, raporty IRENA wskazują, że np. fotowoltaika oferuje w tym zakresie szczególne możliwości. Dotyczy to zwłaszcza zdecentralizowanych systemów energetycznych (DRE), które sprzyjają powstawaniu lokalnych inicjatyw, mikroprzedsiębiorstw oraz nowych modeli biznesowych, w których udział kobiet może być relatywnie łatwiejszy. Wszystko to pokazuje jasno, że nie tylko społeczeństwo potrzebuje odnawialnych źródeł energii a zielone technologie same zyskują na obecności kobiet na stanowiskach kierowniczych. Badania Uniwersytetu w Berkeley pokazują, że firmy z zarządami zróżnicowanymi pod względem płci częściej inwestują w OZE i uwzględniają zagrożenia środowiskowe w swojej działalności. Tymczasem kobiety wciąż stanowią mniej niż 15% kierownictwa w sektorze energetycznym ogółem (IEA, IRENA), a w OZE ich udział wzrasta do 32%, przy czym wciąż dominują role administracyjne. Oznacza to istotny, niewykorzystany potencjał, który mógłby w znaczący sposób wspierać rozwój sektora.

Inicjatywy włączające kobiety w OZE

Jednym z programów wspierających kobiety w sektorze odnawialnych źródeł energii jest Women’s Energy in Transition – Polish Edition, organizowany przez Dalkia Polska pod honorowym patronatem Ambasady Francji w Polsce. Celem programu jest wspieranie studentek i absolwentek kierunków energetycznych oraz pokrewnych poprzez nagradzanie najlepszych prac dyplomowych poświęconych transformacji energetycznej, a także tworzenie możliwości zawodowych, takich jak płatne staże i zwiększenie widoczności w branży. W IV edycji projektu, która ruszyła jesienią 2025 r., uczestniczki mogą zgłaszać prace inżynierskie i magisterskie obronione w ostatnich latach, a laureatki otrzymują nagrody finansowe, staże w spółkach Grupy Dalkia oraz wsparcie ekspertów. Program angażuje partnersko 11 polskich uczelni technicznych i ma na celu zwiększenie udziału kobiet w technicznych i decyzyjnych rolach w energetyce oraz przełamywanie barier płciowych w branży. Jest to niezwykle ważna inicjatywa, szczególnie w kontekście rosnącej liczby kobiet kształcących się w STEM (nauka, technologia, inżynieria, matematyka); badania pokazują, że wiele z nich często rezygnuje z pracy zawodowej, m.in. z powodu braku systemowego wsparcia w dalszym rozwoju kariery. Warto również pamiętać, że w 2020 roku Komisja Europejska przyjęła „Strategię UE na rzecz równości płci na lata 2020-2025”, w której zwrócono uwagę na dyskryminujące normy społeczne i stereotypy dotyczące umiejętności kobiet i mężczyzn oraz na niedocenianie pracy kobiet w niektórych sektorach.

Źródła:

1. https://www.eesc.europa.eu/en/news-media/news/women-still-underrepresented-green-and-digital-sectors?
2. https://www.irena.org/News/articles/2025/Dec/Empowering-Women-to-be-Energy-Entrepreneurs-Improves-Not-Only-Their-Lives-but-Also-Their-Communities
3. https://www.iea.org/topics/energy-and-gender
4. https://dalkiapolska.com/pl/ruszyla-iv-edycja-women-s-energy-in-transition-polish-edition
5. https://education.ec.europa.eu/pl/focus-topics/digital-education/action-plan/Women-participation-in-STEM