Cel zrównoważonego rozwoju: dostęp do przystępnej cenowo i czystej energii.

Jednym z celów ONZ, siódmym z 17 na liście, które ustanowione zostały na 2030 rok, jest czysta i przystępna cenowo energia dla większości ludzi - cel ten niestety, przy obecnym tempie nie będzie mógł być zrealizowany. Aby osiągnąć cel klimatyczny polegający na zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych będzie musiała przyspieszyć choćby efektywność energetyczna. W obecnej chwili nadal setki milionów ludzi na świecie nie ma dostępu do samej energii elektrycznej a także korzysta z tzw. energii kuchennej, która stanowi zagrożenie życia dla 2,4 mld ludzi (mowa o stosowaniu zanieczyszczających paliw i prymitywnych technologii do gotowania, takich jak drewno, węgiel drzewny, odchody zwierzęce czy nafta, które powodują silne zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach i prowadzą do poważnych chorób układu oddechowego, szczególnie u kobiet i dzieci). Oczywiście, jak w przypadku większości celów ONZ, pandemia COVID-19 znacznie opóźniła postęp; wpłynęła na podwyższone ceny surowców, energii i transportu zwiększyły koszty produkcji i transportu modułów fotowoltaicznych, turbin wiatrowych i biopaliw na całym świecie.

Aby przyjrzeć się lepiej jakie obszary zostały do realizacji w zakresie tego celu klimatycznego oraz jaki jest obecny stan rzeczy warto czerpać z badań i statystyk.

Postęp w elektryfikacji: spowolnienie i trudniejsze dotarcie do niektórych społeczności

Według najnowszego raportu Tracking SDG 7 (2025), blisko 92% światowej populacji ma dziś dostęp do podstawowej energii elektrycznej. Choć to niewielki postęp względem roku 2022, wciąż ponad 666 milionów ludzi żyje bez prądu (głównie w najuboższych regionach Afryki i Azji). Tempo przyrostu jest zbyt wolne, by zrealizować cel powszechnego dostępu do 2030 r. Również rozwój czystego gotowania hamuje; wpływają na to skutki pandemii, kryzysy energetyczne i napięcia fiskalne w krajach rozwijających się. Dotarcie z dostępem do elektryczności z pewnością najtrudniejsze jest wśród populacji, która ma niższe dochody i mierzy się z wyzwaniami destabilizacji regionu, towarzyszących im konfliktów, przemocą oraz mieszkającą na odległych obszarach. Znacznie prościej jest dotrzeć do osób, które już w jakimś stopniu są na drabinie elektryfikacji. Chociaż postęp w kierunku poprawy dostępu do energii elektrycznej odbił się od załamania z 2022 r. W 2023 r. liczba nowych połączeń przewyższyła wzrost populacji, zwiększając globalny dostęp do 92 procent i zmniejszając liczbę osób bez prądu do 666 milionów - o 19 milionów mniej niż w roku poprzednim. Chociaż oznacza to powrót do pozytywnego trendu, tempo wzrostu pozostaje znacznie niższe od tego, co jest potrzebne, aby osiągnąć powszechny dostęp do 2030 r. Kraje słabo rozwiniętych oraz wyzwania regionalne

Które kraje są więc w obszarze najbardziej deficytowym? Większość z nich należy do Afryki Subsaharyjskiej i jest ich 18 na 20 z grupy o największym deficycie energetycznym. Należą do nich: Nigeria (86,6 mln), Demokratyczna Republice Konga (79,6 mln) i Etiopia (56,4 mln) - to one stanowiły ponad jedną trzecią populacji świata bez energii elektrycznej (w poprzednim roku uplasowały się na tych samych miejscach). 

Podział międzykontynentalny nie jest jednak jednym; brak równowagi energetycznej możemy dostrzec również na poziomie regionalnym, czyli między obszarami miejskimi a wiejskimi. Znaczenie większe wyzwanie w kontekście zapewniania dostępun do energii elektrycznej stanowią obszary wiejskie, gdzie 84 procent ludności świata nie ma dostępu do energii elektrycznej. Choć elektryfikacja obszarów wiejskich postępowała szybciej niż w miastach, głównym motorem tego wzrostu była Azja Środkowa i Południowa (tam liczba osób na wsi bez dostępu do prądu spadła z 383 mln w 2010 r. do zaledwie 25 mln w 2023 r.). Szczególne znaczenie ma też demografia - inaczej wygląda sytuacja w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie szybki przyrost ludności wiejskiej przewyższa tempo elektryfikacji; w rezultacie aż 451 mln mieszkańców wsi nadal żyje bez energii elektrycznej.

Realizacja globalnego celu to znaczące działania w zakresie energii odnawialnej i ogromne środki finansowe

Według raportu kluczem do elektryfikacji odległych i słabo zaludnionych obszarów, gdzie rozbudowa tradycyjnej sieci jest trudna i kosztowna jest zdecentralizowana energia odnawialna (DRE), czyli rozwiązania takie jak systemy solarne poza siecią. Dzięki postępowi technologicznemu i nowym modelom biznesowym, DRE umożliwia tworzenie przystępnych cenowo rozwiązań z udziałem sektora prywatnego i organizacji rozwojowych. W 2023 roku takie systemy zapewniły dostęp do energii około 561 milionom ludzi na świecie i odpowiadały za ponad połowę nowych połączeń w Afryce Subsaharyjskiej w latach 2020–2022. Co więcej, DRE wykazało dużą odporność na kryzysy gospodarcze, co jest również ważne w obszarach niestabilnych narażonych na kryzys i wojny lub te gdzie państwo i jego instytucje wykazują słabość. 

Energia słoneczna wydaje się obecnie najbardziej opłacalnym źródłem, szczególnie w kontekście zmian klimatycznych i dążenia do zrównoważonego rozwoju. Choć globalne ocieplenie nie zawsze idzie w parze z większym nasłonecznieniem, bo coraz częściej towarzyszy mu niestabilna pogoda, to w wielu rejonach Afryki i Azji warunki wciąż sprzyjają wykorzystaniu energii solarnej. W tych regionach technologia fotowoltaiczna może odegrać kluczową rolę w rozszerzaniu dostępu do energii elektrycznej. Warto też pamiętać, że zapotrzebowanie energetyczne mieszkańców tych obszarów różni się od tego, które obserwujemy w Europie - ze względu na mniejszą liczbę urządzeń elektrycznych, niższy poziom konsumpcji i odmienny styl życia. To sprawia, że zdecentralizowane systemy oparte na odnawialnych źródłach, zwłaszcza off-grid, są nie tylko wystarczające, ale też ekonomicznie i środowiskowo uzasadnione. Z prognoz na 2030 rok wynika, że najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem dla 41% osób pozbawionych dostępu do prądu będzie energia słoneczna w systemach poza siecią (off-grid). Szczególnie obiecujące jest podejście, które łączy elektryfikację gospodarstw domowych z technologiami wspierającymi rozwój lokalnego biznesu — na przykład solarne pompy wodne czy chłodnie, umożliwiające mikro i małym firmom wykorzystanie energii do generowania dochodu. W latach 2022–2023 zainwestowano w ten sektor 1,2 miliarda dolarów, głównie w formie finansowania dłużnego (dane ESMAP 2024), jednak skala inwestycji musi zostać znacząco zwiększona, aby możliwe było osiągnięcie celu SDG 7 — czyli zapewnienia powszechnego dostępu do energii do 2030 roku.

Efektywność to wielka skala działań i jej systematyczność

Chociaż raport optymistycznie zakłada, że energia ze źródeł odnawialnych będzie przyszłością zrównoważonego świata to nawet jeśli pewne obliczenie mogą to potwierdzić warto skonfrontować je z realnymi ryzykami, które występują już dziś, a które wpływają na spowolnienie procesów zrównoważonego rozwoju. Wyżej wymienione obszary Afryki i Azji stanowią regiony zagrożone politycznie charakteryzujące się niestabilnością gospodarczą, co dla prywatnych inwestorów nie jest zachęta. Rozwiązaniem tego problemu mogłaby być pomoc państwowa jednak i te instytucje często nie mają ku temu dobre infrastruktury a także ich budżet nie jest wystarczający. Cena energii elektrycznej ze źródła solarnego może wydawać się tania… Jak na standardy amerykańskie lub europejskie jednak w biedniejszych obszarach nadal mogą stanowić spory wydatek. Kolejnym ryzykiem jest uzależnienie tych obszarów od dostawców z bardziej rozwiniętych krajów lub takich, które mają monopol. Aby energia ta służyła faktycznie ludności danego obszaru musiałaby się tam rozwinąć i nie być uzależniona od zewnętrznych dostawców. Te potencjalne problemy mówią wiele o gospodarce w ogóle, która w warunkach kapitalistyczno-feudalnych często nie szuka rozwiązaniu problemów a raczej sprzedaje swoją usługę lub produkt pod hasłem zrównoważonego rozwoju (co nazywamy greenwashingiem).  

Płeć a dostęp do energii

Kto tak naprawdę cierpi najbardziej z powodu braku dostępu do energii elektrycznej? Kobiety - nawet w najbiedniejszych rejonach to je ta niesprawiedliwość dotyka bardziej. Kwestie związane z równością płci w dostępie do energii elektrycznej wciąż stanowią istotne wyzwanie. Z danych Banku Światowego wynika, że w Afryce i Azji Południowej gospodarstwa domowe prowadzone przez kobiety rzadziej korzystają z rozwiązań energetycznych poza siecią niż w innych regionach, a główną przeszkodą pozostaje ograniczona przystępność cenowa. Kobiety są też wciąż słabo reprezentowane w całym sektorze energetycznym. Powodów jest kilka: w słabiej rozwiniętych obszarach kobiety nadal wykonują obowiązki domowe częściej niż mężczyźni, co często ogranicza możliwość rozwoju w innych obszarach. Dostęp do energii to również dostęp do informacji, edukacji, możliwości kontrolowania swojego zdrowia i zasięgnięcia pomocy. Zapewnienie im lepszego dostępu do energii mogłoby również zwiększyć ich dochody, a tym samym wzmocnić ich niezależność ekonomiczną.To także możliwość komunikacji i połączenia sieciowego z innymi kobietami z innych krajów.

Przykład Polski: offshore jako krok w stronę transformacji energetycznej

Polska, mimo że wciąż w dużej mierze opiera swoją energetykę na węglu, podejmuje ostatnio istotne kroki w kierunku transformacji energetycznej, co może znacznie wpłynąć na polską gospodarkę (repolonizacja). Jednym z kluczowych kierunków jest rozwój morskiej energetyki wiatrowej (offshore); planowane farmy wiatrowe na Bałtyku mają docelowo dostarczyć nawet 11 GW mocy do 2040 roku, co może znacząco zwiększyć udział czystej energii w krajowej zróżnicowanej grupie źródeł energii. To nie tylko krok w stronę realizacji SDG 7, ale też szansa na stworzenie nowych miejsc pracy, rozwój technologii i uniezależnienie się od paliw kopalnych. Powodzenie tych projektów zależy jednak od kilku czynników; stabilności legislacyjnej, inwestycji infrastrukturalnych oraz sprawnej współpracy między sektorem publicznym i prywatnym.

Podsumowanie

Kluczowe kroki to rozwój zdecentralizowanej energii odnawialnej (szczególnie solarnej), inwestycje w lokalne rozwiązania off-grid, większe zaangażowanie instytucji państwowych i prywatnych oraz uwzględnianie perspektywy płci i lokalnych uwarunkowań w polityce energetycznej. Jednak bez uwzględniania siły rynku oraz monopolu dostawców z krajów lepiej rozwiniętych sama idea może nie być wystarczająca. Osiągnięcie celu SDG 7 wymaga nie tylko technologii, ale też sprawiedliwego podejścia, stabilnego finansowania i wzmocnienia instytucji lokalnych. Bez systemowego wsparcia, setki milionów ludzi, zwłaszcza kobiet i mieszkańców wsi, pozostaną poza zasięgiem czystej energii.

Źródła: 

1. https://unstats.un.org/sdgs/report/2022/goal-07/
2. https://www.who.int/publications/m/item/2025-tracking-sdg7-report?
3. https://offshorewindpoland.pl/category/i-faza-mew/baltic-power/