Przede wszystkim nowy raport podkreśla, że cybermobbing jest zjawiskiem globalnym, co ma szczególne znaczenie w kontekście braku jednolitej definicji. W zależności od kontekstu kulturowego, norm społecznych, dostępu do technologii czy środowiska zawodowego, na to pojęcie mogą składać się bardzo różne zachowania. Tym, co je łączy, jest jednak przekraczanie granic, nadużycie władzy oraz stosowanie przemocy. Badanie przeprowadzone przez CIOP-PIB, a konkretnie przez dr Magdalenę Warszewską-Makuch, na podstawie wyników V i VI etapu programu wieloletniego pn. „Rządowy Program Poprawy Bezpieczeństwa i Warunków Pracy”, finansowanego ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach zadań służb państwowych, stanowi kolejną próbę zobrazowania – za pomocą danych – czym jest cyberprzemoc, jakie są jej rodzaje, skala zjawiska, skutki oraz sposoby przeciwdziałania.
W raporcie znalazły się zarówno nowe dane, jak i pojęcia takie jak cyberloafing, a także podsumowanie regulacji prawnych dotyczących cyberprzemocy w miejscu pracy.
Warto podkreślić, że mimo różnorodnych definicji cyberprzemocy – według niektórych kluczowe jest występowanie powtarzalnych zachowań, co jeszcze niedawno akcentowano na stronie CIOP-PIB, a według innych istotna jest dysproporcja siły lub pozycji między sprawcą a ofiarą – wszystkie te czynniki są ważne. Niemniej jednak najważniejsze jest to, że mamy do czynienia z przemocą realizowaną za pośrednictwem technologii informacyjno-komunikacyjnych. Są to zachowania, na które należy reagować i które należy jednoznacznie potępiać, niezależnie od tego, czy są powtarzalne, czy występują w ramach hierarchicznej relacji. Jednocześnie warto pamiętać, że mobbing i cybermobbing to nie to samo co konstruktywna krytyka czy otwarte i szczere wyrażenie swoich emocji i odczuć. Cyberprzemoc może być związana ze środowiskiem pracy, ale ze względu na wszechobecność technologii – może występować także w szkole, życiu osobistym i innych sferach codzienności.
Dlatego tak istotna jest edukacja, zabezpieczenia systemowe oraz rozwiązania organizacyjne, które pełniłyby funkcję działań prewencyjnych i ochronnych.
Jednym z ważniejszych cytatów raportu jest ten dr hab. Małgorzata Gamian-Wilk, który ukazuje skalę i rangę problemu:
(...) Czytelnik będzie mógł się przekonać, cyberprzemoc jest problemem nie tylko całych organizacji, ale całego społeczeństwa i państwa.
Cytat jasno wskazuje, że cyberprzemoc nie jest jedynie indywidualnym doświadczeniem ofiary, lecz problemem systemowym, który wymaga odpowiedzi na poziomie instytucjonalnym i społecznym.
Przypomnienie definicji
Poniższe zestawienie przedstawia podstawowe definicje i cechy cyberprzemocy, pomagając zrozumieć różnice między jej formami. To krótkie przypomnienie ułatwia identyfikację zjawiska i może służyć jako punkt wyjścia do dalszej analizy problemu.
W raporcie z 2025 roku pojawiło się, więcej sprecyzowanych elementów i podkategorii zjawiska cyberprzemocy - ukazuje on bowiem, że przybiera ona różne formy, z których każda charakteryzuje się odmiennym sposobem działania sprawcy. Flaming to agresywne kłótnie prowadzone online, często z użyciem wulgaryzmów i gróźb. Harassment polega na powtarzającym się wysyłaniu obraźliwych wiadomości, mających na celu dręczenie ofiary. Denigration odnosi się do rozpowszechniania kłamstw lub kompromitujących informacji, które mają zaszkodzić reputacji osoby. Impersonation to podszywanie się pod ofiarę, zwykle po to, by ją ośmieszyć lub zdyskredytować. Outing oraz trickery polegają na ujawnianiu prywatnych sekretów lub manipulowaniu informacjami w celu upokorzenia ofiary. Exclusion to świadome wykluczanie osoby z grup internetowych lub wspólnych aktywności online. Cyberstalking oznacza uporczywe nękanie, często połączone z groźbami, które wywołują poczucie zagrożenia. Z kolei happy slapping to nagrywanie i publikowanie aktów przemocy fizycznej lub psychicznej, często w celu rozbawienia innych lub poniżenia ofiary.
Cybermobbing - skala zjawiska
W raporcie zostały ujęte dane z różnych części świata. Średni odsetek osób doświadczających tego typu przemocy (ang. cybervictimization) w Unii Europejskiej waha się od 2,8% do 31,5%. W Stanach Zjednoczonych cyberprzemoc stanowi istotny i dobrze zbadany problem – według analiz od 15% do 35% nastolatków doświadcza tego rodzaju agresji, co zależy m.in. od ich wieku oraz form korzystania z Internetu.
Z kolei w Kanadzie skala zjawiska jest zbliżona – około 14% młodych osób przyznaje, że było ofiarą cyberprzemocy, przy czym częściej dotyczy to osób z mniej uprzywilejowanych środowisk.
W Azji problem z cybermobbingiem łączy się z chińską kulturą kolektywizmu oraz naciskiem na edukację. Zaś w Japonii przybiera oj formy bardziej subtelne, przez to mniej zauważalne - są nimi np.: wykluczanie z grup online czy rozpowszechnianie nieprzyjemnych treści w sposób, który pozwala sprawcom uniknąć bezpośredniej odpowiedzialności.
W Ameryce Łacińskiej problem cyberprzemocy nasila się, szczególnie w krajach o wysokim poziomie digitalizacji, takich jak Brazylia, Meksyk i Argentyna. W państwach afrykańskich, gdzie dostęp do Internetu wciąż jest ograniczony, dokładne oszacowanie skali problemu jest trudniejsze.
Europa
Odsetek sprawców cyberprzemocy w Europie (cyberperpetration) wynosi od 3,0% do 30,6%. Te rozbieżności są wynikiem nie tylko różnych metod badań, ale także odmiennych uwarunkowań kulturowych, społecznych i technologicznych.
📍 Hiszpania: najwyższe wskaźniki – aż 57,5% młodzieży przyznało, że było ofiarą cyberprzemocy, a 46,3%deklarowało, że ją stosowało. 📍 Włochy: 34,2% doświadczyło przemocy online, 29,8% przyznało się do jej stosowania. 📍 Niemcy: 25,6% ofiar i 21,4% sprawców. 📍 Polska: 30,1% młodzieży padło ofiarą cyberprzemocy, a 25,5% było jej sprawcami. 📍 Szwecja (przykład krajów skandynawskich): relatywnie niższe wskaźniki – 26,7% ofiar i 21,2% sprawców, co może być efektem skutecznych kampanii edukacyjnych i większej świadomości społecznej. 📍 Europa Wschodnia: również mierzy się z tym problemem – w Rumunii odsetek ofiar to 23,5%, a sprawców 19,8%; w Czechach odpowiednio 22,4% i 18,3%.
W środowisku pracy
Skala cybermobbingu w miejscu pracy staje się coraz bardziej widoczna. W jakich środowiskach pracy dochodzi najczęściej do tego typu przemocy? Z badań CIOP-PIB z 2022 roku wynika, że 12,8% pracowników umysłowych doświadczało cyberprzemocy przynajmniej raz w miesiącu, a niemal połowa ankietowanych (48%) spotkała się z jej formami w ciągu ostatniego roku. Najwyższy poziom narażenia odnotowano w sektorze informatyczno-komunikacyjnym (18%), nieco niższy w finansowym (14%) i naukowo-technicznym (11%).
Tendencje zbieżne są z tymi zza granicy; w Belgii 18% pracowników różnych branż zgłaszało takie doświadczenia, w Wielkiej Brytanii aż 80% naukowców odczuło je w ostatnich sześciu miesiącach, a w Kanadzie 25% pracowników akademickich przyznało się do bycia ofiarami cyberprzemocy – zarówno ze strony studentów, jak i współpracowników. Dla porównania, w Szwecji 22% dziennikarzy padło ofiarą przemocy online, a w Nowej Zelandii 3% pracowników różnych sektorów doświadczało jej regularnie co tydzień przez co najmniej pół roku.
Co zwiększa ryzyko cybermobbingu?
Według badań wpływ na ryzyko tego rodzaju przemocy ma kilka czynników:
- Niskie wsparcie społeczne Wysoki poziom konfliktu „praca - życie prywatne”
- Niska jakość przywództwa m.in.brak etycznego przywództwa,
- Niesprzyjający klimat społeczny,
- Niski poziom zaufania do kierownictwa,
- Mała możliwość rozwoju.
Problem cyberprzemocy wynika nie tylko z zatarcia granic między pracą a życiem prywatnym, lecz także z coraz mniej wyraźnej granicy między światem realnym a wirtualnym. Istotną rolę odgrywają tu również psychologiczne uwarunkowania zarówno sprawcy, jak i ofiary. Dla sprawcy przestrzeń online bywa wygodnym środowiskiem do działania – umożliwia zachowanie anonimowości, unikanie bezpośredniej konfrontacji z emocjami ofiary oraz łatwiejsze manipulowanie sytuacją. Wszystko to może osłabiać jego poczucie winy i odpowiedzialności za wyrządzoną krzywdę.
Czy mamy rozwiązania prawne?
Jak pokazuje raport - w polskim systemie prawnym brak jest jednej, specjalnie dedykowanej ustawy regulującej kwestie cybermobbingu. Niemniej jednak, zjawisko to może być ścigane i przeciwdziałane na podstawie przepisów zawartych w różnych aktach prawnych, takich jak Kodeks karny, cywilny i pracy. Dodatkowo istotne znaczenie mają międzynarodowe dokumenty, m.in. Konwencja MOP nr 190 dotycząca przemocy i nękania w miejscu pracy – choć na moment opracowywania niniejszego raportu Polska jej jeszcze nie ratyfikowała, trwają w tym zakresie odpowiednie działania legislacyjne.
Co możemy zrobić na poziomie organizacji?
Prewencja cybermobbingu w miejscu pracy opiera się na jasnych zasadach i działaniach wspierających bezpieczeństwo cyfrowe. Kluczowe jest wprowadzenie polityki antycyberprzemocowej, określającej zasady korzystania z technologii, sposoby zgłaszania incydentów (najlepiej anonimowo) oraz zapewnienie ochrony poszkodowanym. Edukacja pracowników; poprzez szkolenia, kampanie informacyjne i budowanie kultury szacunku – pomaga zwiększać świadomość i zmniejszać ryzyko występowania zjawiska. Wsparcie psychologiczne, coaching czy programy pomocy pracowniczej są cennym narzędziem w procesie wychodzenia z kryzysu. Z badań CIOP-PIB wynika również, że treningi regulacji emocji mogą ograniczać ryzyko cyberprzemocy – poprawiają dobrostan, obniżają poziom stresu i wspierają odporność psychiczną zarówno pracowników, jak i kadry zarządzającej.
Podsumowanie
Mimo przytoczonych danych, przykładów i metod prewencji, największą uwagę powinniśmy kierować na działania systemowe – zwłaszcza na regulacje prawne i konsekwentne reagowanie na przemoc, nie tylko tę w cyberprzestrzeni. Każda reakcja na przemoc w codziennym życiu wysyła potencjalnym sprawcom jasny sygnał: tego typu zachowania nie są akceptowane w społeczeństwie.
Źródła:
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/100084/Cyberprzemoc_w_pracy_raport_FINAL_Internet.pdf
- https://www.prawo.pl/kadry/cyberprzemoc-w-pracy-raport-ciop-pib,532451.html
