Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej

Ubóstwo, wykluczenie społeczne i bezrobocie – Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej to okazja do promowania działań na rzecz ich redukcji. Jakie kroki możemy podjąć dziś, aby wspierać sprawiedliwość społeczną?

Idea promowania wysiłków na rzecz redukcji ubóstwa, wykluczenia społecznego i bezrobocia jest dziś bardziej oczywista niż trzy dekady temu, kiedy podczas Światowego Szczytu na rzecz Rozwoju Społecznego w Kopenhadze omawiano kluczowe cele rozwojowe. Dzięki licznym rezolucjom oraz wsparciu tych wartości, m.in. przez Unię Europejską, nasza perspektywa na sprawiedliwość społeczną ewoluowała, co znajduje odzwierciedlenie w polityce dążącej do jej realizacji.

Jednak pomimo tych ambitnych założeń wciąż istnieje wiele nierozwiązanych problemów związanych z nierównościami ekonomicznymi, rynkiem pracy i wykluczeniem społecznym. Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej stanowi zatem dobrą okazję, aby zastanowić się, dlaczego warto go obchodzić i jakie działania mogą przyczynić się do budowania bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.

Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej

Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2007 roku jednomyślnie przyjęło rezolucję ustanawiającą 20 lutego jako Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej. Organizacja Narodów Zjednoczonych potwierdziła, że dzień ten powinien być poświęcony promowaniu działań na szczeblu krajowym, zgodnych z celami Światowego Szczytu na rzecz Rozwoju Społecznego oraz 24. sesji Zgromadzenia Ogólnego, odbywającej się pod hasłem: Światowy Szczyt na rzecz Rozwoju Społecznego i przyszłe lata: osiągnięcie rozwoju społecznego przez wszystkich ludzi na świecie w dobie globalizacji.

Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej – historia, znaczenie i wyzwania w kontekście dziejów

Cele rozwojowe omawiane podczas obrad ONZ w 2007 roku mają swoje źródła w postanowieniach z 1995 roku podczas Światowego Szczytu na rzecz rozwoju społecznego podczas, którego tworzono fundamenty sprawiedliwości społecznej. Celami rozwojowymi, które wówczas ustalono były: sprawiedliwość, integracja społeczna, solidarność, harmonia i równość w każdym kraju oraz w relacjach międzypaństwowych. Za istotne wartości każdego społeczeństwa uznano wtedy sprawiedliwość społeczną oraz równość, które mają stanowić podstawę funkcjonowania społeczności. W tamtym okresie państwa zobowiązały się do utworzenia ramowych planów działań promujących sprawiedliwość społeczną na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym. W jaki sposób miała przebiegać realizacja zasady sprawiedliwości społecznej? Np. poprzez promocje równości, sprawiedliwą dystrybucją dochodu krajowego oraz większą dostępnością do zasobów i środków. Urzeczywistnianie sprawiedliwości społecznej miało być dążeniem do wyeliminowania zjawiska wykluczenia społecznego, nierówności, ubóstwa.

Ważnym aspektem Zgromadzenia Ogólnego ONZ było pojęcie wzrostu gospodarczego, które wielu z nas kojarzy się z zyskiem finansowo-materialnym, produkcją i rozwojem kapitalistycznym. Jednak podczas obrad podkreślono istotną kwestię wzrostu: rozwój powinien nie tylko promować sprawiedliwość społeczną a także respektować prawa człowieka i jego podstawowe wolności. Innymi słowy; rozwój, który opierać się będzie tylko na zyku pojmowanym materialnie będzie antyrozwojem i zaprzeczeniem wszystkiego do czego dążą społeczeństwa demokratyczne. Koncepcją jaką wypracowano podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ była “dalsza konsolidacja wysiłków społeczności międzynarodowej w dążeniu do wykorzenienia ubóstwa, promocji pełnego zatrudnienia i uczciwej pracy, równości mężczyzn i kobiet oraz społecznego dobrobytu i sprawiedliwości dla wszystkich ludzi.

W 2000 roku ONZ uznało eliminację skrajnego ubóstwa i głodu za kluczowy cel wśród ośmiu Milenijnych Celów Rozwoju. Wkrótce stał się on także priorytetem Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030. Eksperci ONZ przyjęli wówczas optymistyczne założenie, że do 2030 roku problem głodu zostanie całkowicie wyeliminowany. Każdy człowiek, nawet w najuboższych regionach świata, powinien mieć zapewnione odpowiednie pożywienie.

Dzięki podjętym działaniom poziom ubóstwa globalnie spadł o 35%, jednak nadal pozostaje poważnym wyzwaniem. Niestety, pandemia COVID-19 spowolniła ten pozytywny trend. W 2000 roku wskaźnik głodu na świecie wynosił 28,2, co oznaczało poważną sytuację; obecnie spadł do 18,2, co wskazuje na pewną poprawę. Największe trudności w zwalczaniu głodu dotyczą krajów o wolnym tempie wzrostu gospodarczego i głębokich nierównościach dochodowych.

O czym przypomina nam Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej?

20 luty to przede wszystkim dzień, który jest okazją do przyjrzenia się temu jak temu jak rozumiemy pojęcia. Czym dla nas jest dziś sprawiedliwość społeczna, ochrona praw społecznych, prawa człowieka oraz jak postrzegamy sprawiedliwy świat? Nie wystarczą nam bowiem wzniosłe hasła kiedy nie zrozumiemy ich i nie będziemy wiedzieli, w jaki sposób działać na rzecz tych założeń.

Rozwój idei sprawiedliwości społecznej sięga już starożytności o czym możemy przeczytać np. w Państwie Platona, czy Etyce nikomachejskiej Arystotelesa, oba dzieła ukazują przecież znaczenie sprawiedliwego podziału dóbr i obowiązków w społeczeństwie, jednak znacznie bliższymi nam skojarzeniami będą z pewnością te związane z wydarzeniami z XX wieku, które sprawiły, że znacznie sprawiedliwości społecznej zmieniło się wraz z jej instytucjonalizacją. Począwszy od powstania Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), która jako organizacja zajęła się ochroną praw pracowników (1919 r.), przez stworzenie fundamentalnego dokumentu jakim jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948 r.) do powstania procesu rozliczania zbrodni wojennych po II wojnie światowej (procesy norymberskie skazujące nazistów w latach 1945-46).

Dziś temat sprawiedliwości społecznej kojarzy nam się głównie z działaniami Unii Europejskiej, która od samego początku kierowała się ideą pokoju, pojednania, demokracji, praworządności, wolności, praw człowieka, równości, sprawiedliwości społecznej i solidarności. Unia wprowadziła wiele działań, które opierają się na tych wartościach a ich celem jest integracja państw członkowskich, którym przyświecają podobne idee. Unia Europejska w swojej polityce zawiera wiele dokumentów i aktów prawnych, które odwołują się np. do kwestii gospodarczych związanych ze sprawiedliwością społeczną. Takimi dokumentami są np.: Traktat o Unii Europejskiej (TUE), który podkreśla dążenie UE do „społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej konkurencyjności, zmierzającej do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego” oraz Karta Praw Podstawowych UE gwarantująca prawa społeczne, m.in. prawo do godnej pracy, równości, ochrony socjalnej i edukacji.

Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej przypomina nam o tym, że rozwój gospodarczy nie powinien zagrażać nadrzędnym wartościom takim jak poszanowanie godności człowieka, równość, sprawiedliwość i prawo. Te pojęcia odnoszą się do regulacji rynkowej, zdrowego środowiska pracy, dobrostanu pracowników, ochrony i bezpieczeństwa pracy, które stanowią filary zdrowego, nowoczesnego społeczeństwa.

Przesłanie Sekretarza Generalnego ONZ z okazji Światowego Dnia Sprawiedliwości Społecznej 20 lutego 2010 r.

Podczas obchodów Światowego Dnia Sprawiedliwości Społecznej w 2010 Sekretarz Generalny ONZ nawiązywał do globalnego kryzysu finansowego (2007-2010), który dotknął większość państw i poskutkował: wysokim bezrobociem, zadłużeniem niektórych państw w strefie euro, zwiększeniem nierówności społecznych. Jego przesłanie związane było z promocją wartości, które przeciwdziałają pogłębianiu się tych zjawisk.

Dlaczego obchodzimy Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej

Sprawiedliwość społeczna nie jest tylko abstrakcyjną ideą zapisaną w aktach, dokumentach i rezolucjach - jest potrzebą wynikającą z ludzi; uzasadniają to różne dziedziny nauki takie jak filozofia, psychologia i socjologia. Potrzeba struktur normujących i regulujących stosunki międzyludzkie oraz potrzeba tworzenia prawa jest wynikiem tego, że jako ludzie jesteśmy od siebie zależni a znaczenia sprawiedliwości społecznej ma dla nas wielką wartość. Wszyscy chcemy mieć godne warunki pracy oraz mieć świadomość, że w razie naruszenia naszych praw możemy zgłosić się do odpowiedniej instytucji, która zapewni nam ochronę oraz walkę o sprawiedliwość. Obchodząc Dzień Sprawiedliwości Społecznej walczymy również o równość płci, walkę z bezrobocie, ubóstwo i zabezpieczenia społeczne.

Warto dodać, że potrzeba sprawiedliwości społecznej wynika zarówno z psychologicznego uwarunkowania (neurobiologia pokazuje nam dziś, że mózg wraz z jego układem nagrody odczuwa satysfakcję czując sprawiedliwe traktowanie), jak i moralnych przekonań kształtujących się od wieków w ramach rozwoju społeczeństwa.

Jak można się zaangażować w Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej?

20 luty jest okazją do zarówno symbolicznego jak i praktycznego obchodzenie Dnia Sprawiedliwości Społecznej. Możemy zarówno skupić się na analizie tego, co obecnie mamy zapisane w prawie i jak to kształtuje nasze życie społeczne, jak i aktywnie włączyć się w działania promujące sprawiedliwość społeczną.

Art. 2 Konstytucji RP

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Pamiętając o tym, że sprawiedliwość społeczna jest zapisana w naszej konstytucji tym bardziej możemy czuć się zobligowani do działań na rzecz jej ochrony i promocji. Przykładem działań na rzecz ochrony praw społecznych i integracji społecznej jest np. włączenie się w programy aktywizacji zawodowej (dofinansowanie kursów, staży i szkoleń dla osób długotrwale bezrobotnych), wspieranie polityki równych szans (działania na rzecz równości płci, dostosowania stanowisk pracy dla osób z niepełnosprawnościami oraz przeciwdziałania dyskryminacji), rozwijanie dostępu do świadczeń opiekuńczych i zdrowotnych, czy wsparcie budownictwa mieszkań socjalnych w czasach kryzysu mieszkaniowego.

Podsumowanie

Światowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej, obchodzony 20 lutego, przypomina o konieczności podejmowania działań na rzecz redukcji ubóstwa, wykluczenia społecznego i bezrobocia. Pomimo postępów w tych obszarach, wciąż istnieje wiele nierozwiązanych problemów, co czyni ten dzień okazją do refleksji nad dalszymi krokami w budowaniu bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.

Źródła