Godna praca jako wspólny wysiłek

Każdy z nas, pracując, chce zarobić tyle, aby spokojnie opłacić rachunki. Chce nie martwić się o to, czy „wystarczy od pierwszego do pierwszego”, nie ryzykować całym majątkiem w razie choroby oraz wykonywać pracę w warunkach, które nie zagrażają zdrowiu i życiu. Dla części osób to codzienność, dla wielu innych - wciąż tylko marzenie. Godna praca nie oznacza spełniania zachcianek pracowników, lecz zaspokajanie realnych, elementarnych potrzeb, które powinien gwarantować uczciwy rynek pracy.

Dziś obserwujemy jak w wielu krajach łamane są prawa pracownicze a pracownicy tocząc nierówną walkę, często z wielkimi przedsiębiorstwami, nie mają szans na obronę. 

Termin „godna praca” został wprowadzony przez Międzynarodową Organizację Pracy (International Labour Organization, ILO), a obecnie jest rozwijany w ramach Agendy 2030 ONZ (Cel Zrównoważonego Rozwoju nr 8). To hasło zwraca uwagę na zasady pracy, które mają zapewniać godne warunki wszystkim pracownikom. Jest ono częścią szerszego ruchu na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz ochrony praw pracowniczych, podkreślając, że wciąż mierzymy się z problemem zatrudnienia naruszającego fundamentalne prawa człowieka. Cel wydaje się prosty: godna praca to praca bezpieczna, jakościowa i dająca sprawiedliwy dochód.

Wartości

Hasło „godna praca” nie jest pustym sloganem, lecz zbiorem wartości, które pokazują, czym naprawdę powinna być praca we współczesnym świecie. Należą do nich: 

• poszanowanie ludzkiej godności, 
• jakościowe i stabilne zatrudnienie, 
• równość szans, sprawiedliwy dochód
• bezpieczne warunki wykonywania obowiązków.

Te wartości tworzą wspólną wizję społeczeństwa, w którym człowiek znajduje się w centrum rozwoju. Oznacza to, że prawo - szczególnie prawo pracy - powinno chronić ludzi przed wyzyskiem i nadużyciami, a my jako wspólnota powinniśmy dążyć do inkluzywnej i zrównoważonej przyszłości. Godna praca zakłada zarówno szacunek dla osoby pracującej, jak i włączanie wykluczonych grup społecznych do rynku pracy. To także przypomnienie, że rozwój gospodarczy nie może odbywać się kosztem podstawowych praw człowieka, w tym praw pracowniczych, ani sprowadzać się wyłącznie do maksymalizacji zysku.

W ten sposób wartości kryjące się za ideą godnej pracy stają się fundamentem sprawiedliwego i solidarnego społeczeństwa.

Godna praca = prawa człowieka

Do podstawowych praw człowieka zalicza się m.in. prawo do życia i bezpieczeństwa, prawo do ochrony zdrowia, prawo do godnego wynagrodzenia, prawo do zrzeszania się i negocjowania warunków pracy, a także prawo do odpoczynku. Wszystkie te elementy znajdują swoje odzwierciedlenie w pojęciu „godnej pracy”.

Promowanie idei godnej pracy to krok w stronę poważnego traktowania każdej formy zatrudnienia jako równoprawnej relacji między pracodawcą a pracownikiem. Transparentny, jasny układ między obiema stronami pozwala ograniczać nadużycia, wyzysk i oszustwa, a jednocześnie podkreśla, że pracownicy, aby wykonywać swoje obowiązki rzetelnie, muszą mieć zapewnione odpowiednie warunki. Godna praca nie sprowadza się jedynie do wysokości wynagrodzenia. To także bezpieczeństwo i stabilność zatrudnienia, możliwość rozwoju zawodowego, poszanowanie wolności i godności osobistej oraz równy dostęp do szans - niezależnie od płci, wieku, pochodzenia czy statusu społecznego. Dlatego traktowanie prawa do godnej pracy jako prawa człowieka jest nie tylko wyrazem sprawiedliwości społecznej, lecz także inwestycją w zdrowsze i bardziej zrównoważone społeczeństwo.

Co zyskujemy dzięki haśle “godna praca”?

Hasło „godna praca” niesie ze sobą bardzo konkretne korzyści. Przede wszystkim oznacza tworzenie miejsc pracy, tak aby nikt nie był pozbawiony możliwości zatrudnienia tylko dlatego, że takich miejsc brakuje. Wiąże się ono także z poszanowaniem praw pracowniczych, obejmujących m.in. sprawiedliwe i korzystne warunki zatrudnienia, prawo do dni wolnych, ośmiogodzinnego dnia pracy, wolności od dyskryminacji oraz wynagrodzenia pozwalającego utrzymać siebie i rodzinę. Godna praca to również gwarancja ochrony socjalnej. Oznacza to zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, odpowiedniej ilości odpoczynku oraz dostępu do kluczowych świadczeń, takich jak opieka zdrowotna, emerytura czy urlop rodzicielski. Istotnym elementem jest także dialog społeczny; możliwość realnego wpływu na decyzje w miejscu pracy poprzez działalność związków zawodowych, negocjowanie warunków zatrudnienia oraz udział w kształtowaniu krajowej i międzynarodowej polityki dotyczącej pracy i rozwoju.

Wszystkie te aspekty razem sprawiają, że idea godnej pracy staje się fundamentem sprawiedliwego i zrównoważonego rynku pracy.

UE popiera decent work

Unia Europejska konsekwentnie umacnia swoją rolę jako odpowiedzialny lider w promowaniu godnej pracy na świecie. Dzięki dotychczasowym działaniom udało się znacząco poprawić jakość życia w wielu krajach, choć wyzwania, takie jak ponowny wzrost liczby pracujących dzieci, pandemia COVID-19, kryzys klimatyczny czy zmiany demograficzne i technologiczne, pokazują, że wciąż jest wiele do zrobienia. Unia intensyfikuje zatem działania, kierując się czterema elementami uniwersalnej koncepcji godnej pracy, opracowanej przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP) i odzwierciedlonej w celach zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Należą do nich: 1) wspieranie zatrudnienia, 2) normy i prawa w miejscu pracy, w tym zniesienie pracy przymusowej i pracy dzieci, 3) ochrona socjalna oraz 4) dialog społeczny i stosunki trójstronne. Każdy z tych celów uwzględnia również kwestię niedyskryminacji i równości płci.

Badanie 

W artykule Decent Work: An Aim for All Made by All (2015) badacze wskazują cztery kluczowe propozycje dotyczące rozumienia i wdrażania godnej pracy. Po pierwsze, skuteczność działań zależy od zaangażowania wielu interesariuszy; pracowników, pracodawców, konsumentów, organizacji społecznych i instytucji publicznych, ponieważ tylko wspólne działania dają trwałe rezultaty. Po drugie, należy rozróżniać uniwersalne aspekty godnej pracy, takie jak prawa człowieka, od elementów kulturowo specyficznych, np. organizacji czasu pracy czy form dialogu społecznego. Trzecia propozycja podkreśla, że koncepcja godnej pracy musi być stale aktualizowana, aby odpowiadać na nowe wyzwania, takie jak postęp technologiczny czy zmiany demograficzne. Po czwarte, deficyt godnej pracy, niezależnie od miejsca, ma charakter globalny, a jego przezwyciężenie wymaga wielopoziomowych działań; lokalnych, narodowych, regionalnych i światowych.

Podsumowanie

Chociaż dla wielu hasło “godna praca” wydaje się albo zbyt śmiało propozycją, albo po prostu niepotrzebną to nadal dla większości jest jedyną szansą godne życie w ogóle.

Godna praca to bezpieczeństwo, stabilność, równość szans i sprawiedliwe wynagrodzenie, które razem budują fundament zdrowszego, bardziej sprawiedliwego społeczeństwa. Aby ją osiągnąć, potrzebna jest współpraca wielu stron; od instytucji publicznych, przez pracodawców, po samych pracowników i konsumentów. Ciężar decyzji spoczywa na politykach a siła argumentacji na całym społeczeństwie. 

Źródła 

1. https://poland.representation.ec.europa.eu/news/godna-praca-dla-wszystkich-2022-02-23_pl
2. https://www.ilo.org/topics-and-sectors/decent-work
3. https://www.researchgate.net/publication/300085615_Decent_work_An_aim_for_all_made_by_all
4. https://globalgoals.org/goals/8-decent-work-and-economic-growth/