Dlaczego ten dzień jest ważny dla wszystkich, nie tylko dla kobiet? Bo przypomina, że wolność i prawa nie są dane raz na zawsze. Uczy nas także, że warto walczyć o sprawiedliwość dla każdej grupy społecznej doświadczającej opresji ze strony silniejszych.
Dzień Kobiet to nie tylko kwiaty i życzenia, ale przede wszystkim historia ruchu feministycznego, który wywalczył dla nas prawo do głosowania, edukacji i równego traktowania. 8 marca to dzień, w którym warto świętować tak, jak lubimy – niech będzie słonecznie i kwiatowo! Ale przy tej okazji pamiętajmy o historii i o tym, że walka o równość wciąż trwa. Feministki osiągnęły dla nas wiele, ale przed nami jeszcze więcej!
Dzień kobiet obchodzimy od 1910 roku a swoje źródła ma w ruchu Socjalistycznej Partii Ameryki - ruchy emancypacyjne kobiet zrodziły się z ruchów robotniczych w Ameryce Północnej i Europie. W 1910 roku zorganizowano w Danii Międzynarodową Socjalistyczną Konferencję podczas, której niemieckie aktywistki, w tym Clara Zetkin, zaproponowały, aby dzień kobiet stał się dniem obchodzonym międzynarodowo. Ideą ruchu było budowanie społecznego wsparcia kobiet, ustanowienie powszechnych praw wyborczych kobiet, obejmowanie stanowisk publicznych, prawo kobiet do pracy i szkoleń zawodowych oraz zaprzestanie dyskryminacji w miejscu pracy. W konferencji udział wzięło ponad 100 uczestniczek z 17 krajów, w tym trzy kobiety po raz pierwszy wybrane do Parlamentu Fińskiego.
W 1917 roku kobiety w Rosji wyszły na ulicę strajkując z hasłami “chleba i pokoju” - właśnie rozpoczynała się rewolucja lutowa, która po paru dniach sprawiła, że car Rosji abdykował a kobietom przyznano prawa wyborcze.
Znaczenie prawa
Osiągnięcia ruchów feministycznych początku XX wieku przełożyły się na deklaracje prawne oraz akty ustanawiające równość między kobietami a mężczyznami. W 1945 roku powstał pierwszy międzynarodowy dokument potwierdzający zasadę równości kobiet i mężczyzn - Karta Narodów Zjednoczonych. ONZ realizuje agendę propagującą równoprawne uczestnictwo kobiet w realizacji celów zrównoważonego rozwoju, pokoju, bezpieczeństwa i pełnego poszanowania praw człowieka.
W historii mamy kilka znaczących zmian prawnych, które zarówno przyczyniły się do poprawy sytuacji kobiet na świecie jak i znacznie ją pogorszyły - historia tych praw nie jest więc jednoznaczna, chociaż śmiało możemy powiedzieć, że w stosunku do przeszłości - nasze miejsce, jako kobiet, przeszło w ostatnim stuleciu rewolucyjną zmianę.
Przyjrzyjmy się kilku ważnym momentom w historii praw kobiet:
Seneca Falls Declaration (1848, USA) - pierwsza deklaracja praw kobiet w USA. Członkowie konwencji dyskutowali i ostatecznie przyjęli Deklarację uczuć (Declaration of Sentiments), która opisywała niesprawiedliwe i nierówne traktowanie kobiet i przedstawiła dwanaście „rezolucji” domagających się reformy prawnej i kulturowej.
Ustawa o prawach wyborczych kobiet (1918) – Polska była jednym z pierwszych krajów na świecie, który przyznał kobietom prawo do głosowania i kandydowania w wyborach. Pierwszymi krajami na świecie, które przyznały to prawo były Australia i Nowa Zelandia (koniec XIX wieku). Co ciekawe w krajach takich jak Szwajcaria i Lichtenstein prawa te zostały przyznane dużo później, bo latach 70 i 80 XX wieku!
Prawo do aborcji - Roe v. Wade (1973, USA) – decyzja Sądu Najwyższego USA legalizująca aborcję w całym kraju. Dziś kwestia legalności aborcji oraz dostępu do niej jest regulowana na poziomie stanowym - aborcja nie jest już gwarantowana konstytucyjnie na poziomie federalnym a stało się tak po decyzji Sądu Najwyższego w 2022 roku. W Polsce wyrok Trybunału Konstytucyjnego (2020) jeszcze bardziej zaostrzył przepisy dotyczące aborcji, eliminując przesłankę ciężkich wad płodu (wyrok TK z 2020 roku zaostrzył przepisy z 1993 roku, eliminując jedną z trzech legalnych przesłanek do aborcji w Polsce). W 2020 roku a Argentynie, po licznych oddolnych protestach kobiet, kobiety zyskały prawo do bezpiecznej, legalnej i darmowej aborcji do 14. tygodnia, bez względu na powód. O zmianę tego prawa Argentynki walczyły ponad 30 lat!
Ustawa o równej płacy z 1963 r. (USA) o uczciwych normach pracy, chroni przed dyskryminacją płacową ze względu na płeć.1 Ustawa o równej płacy (EPA) chroni osoby wszystkich płci.
Konwencja Stambulska (2014) - międzynarodowa umowa dotycząca przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. W Polsce została ona wypowiedziana w 2020 roku, jednak formalnie Polska nadal jest jej stroną.
Kodeks pracy - Art 11. Zasada równego traktowania pracowników
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
Deklaracje dotyczące równości kobiet i mężczyzn znajdziemy oczywiście również w dokumentach Unii Eurpojeskiej takich jak: dyrektywa w sprawie równości wynagrodzeń (2023), która wprowadza obowiązek ujawniania różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w firmach powyżej 100 pracowników, czy Dyrektywa w sprawie równego traktowania (2006/54/WE) zakazująca dyskryminacji ze względu na płeć w miejscu pracy.
Życzenia
W tym szczególnym dniu życzymy każdej kobiecie pełni praw, wolności od wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, unormowania tego, co wciąż pozostaje nieuregulowane, a także siły niezbędnej do realizacji tych celów. Życzymy również spokoju i zasłużonego wytchnienia. Wiemy, jak trudne bywa pokonywanie tzw. szklanych sufitów i mierzenie się z nierównym traktowaniem. Dlatego pragniemy świata, w którym nie istnieją podwójne standardy, a wzajemny szacunek i dobro są fundamentami każdej relacji.
W tym dniu pamiętamy także o kobietach, których sytuacja w różnych zakątkach świata jest wyjątkowo trudna: o Afgankach, którym rządy Talibów niemal całkowicie odebrały prawa; o Palestynkach i Ukrainkach, które doświadczają dramatów wojny; o kobietach tkwiących w przemocowych domach i zmagających się z ubóstwem. Jesteśmy z Wami i chcemy wspólnie budować świat, który będzie lepszy i bezpieczniejszy dla nas wszystkich. Źródła:
1. https://www.unic.un.org.pl/kobiety_rozwoj_pokoj/dzien_kobiet.php
2. https://www.unwomen.org/en/get-involved/international-womens-day
5. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-pracy-16789274/art-11-2
