Relacje w pracy

Obszar badania relacji w pracy obejmuje interakcje między pracodawcą a pracownikiem oraz między samymi pracownikami. Tematem tym zajmują się naukowo takie dyscypliny jak komunikacja, zarządzanie, socjologia pracy czy psychologia. Relacje te nie ograniczają się jedynie do formalnych interakcji, ale również obejmują dobrowolne i osobiste stosunki, które wpływają na całe środowisko pracy i wyznaczają porządek, w jakim funkcjonujemy w przestrzeni zawodowej, gdyż są one nacechowane emocjonalnie.

Z jednej strony ważne jest zachowanie formalności i nieprzekraczanie wyznaczonych granic, jednak z drugiej strony praca to żywy organizm, a stosunki międzyludzkie są z natury niedoskonałe i wymagają nieustannej pracy. Dlatego warto dbać o jakość relacji zawodowych, nawet tych, które wykraczają poza sztywne ramy organizacyjne.

Badania relacji w pracy

W artykule The Power of Healthy Relationships at Work (2022) opublikowanym przez Harvard Business Review wskazano kilka zasad, które wspierają budowanie i regulowanie relacji w pracy na różnych poziomach. Badania z zakresu psychologii społecznej identyfikują pięć kluczowych zasad wspierających rozwój relacji, zarówno osobistych, jak i zawodowych:

1. Przejrzystość i autentyczność: Budowanie zaufania poprzez otwartość i szczerość w relacjach.
2. Inspiracja: Motywowanie innych do rozwoju i podejmowania wyzwań.
3. Inteligencja emocjonalna: Umiejętność zarządzania własnymi emocjami i rozumienia kontekstu społecznego w pracy.
4. Dbanie o siebie: Zachowanie równowagi między pracą a życiem osobistym, dbanie o zdrowie i odpoczynek.
5. Wartości: Wspólnie uzgodnione zasady, które stanowią podstawę relacji.

Zasady te opierają się na badaniach, które podkreślają, że kluczowymi elementami trwałych relacji są nie tylko komunikacja, ale także zgodność wartości oraz wzajemne wsparcie.

Budowanie pozytywnych relacji w pracy może znacząco wpływać na poziom zadowolenia pracowników. Badanie Personal Workplace Relationships: Unifying an Understudied Area of Organizational and Personal Life (Rebecca M. Chory, Sean M. Horan, 2023) przeprowadzone w Divine Word Colleges w regionie Ilocos na Filipinach analizowało związki między relacjami a satysfakcją z pracy. Z wykorzystaniem kwestionariuszy oraz analizy literatury badacze przeanalizowali pracowników z Ilocos Sur i Ilocos Norte. Wyniki wykazały istotną korelację między dobrymi relacjami w miejscu pracy a satysfakcją zawodową, co potwierdzono opisowym projektem korelacyjnym przy użyciu współczynnika Pearson r.

Kluczowe wnioski:

1. Relacje pracownik-pracownik: Raport podkreśla, że relacje te ewoluowały wraz z rozwojem zarządzania zasobami ludzkimi, odchodząc od traktowania pracowników jako zbiorowości poddanej jednolitym negocjacjom. Akcent położono na indywidualne podejście, otwartą komunikację, lojalność i wzajemny szacunek, co sprzyja lepszej atmosferze i większej produktywności w firmie.

1. Relacje pracodawca-pracownik: Badanie wykazało, że motywacja pracowników ma większe znaczenie niż formalne umowy w kontekście produktywności i wydajności. Pracodawcy muszą więc balansować między ograniczeniami płacowymi a maksymalizacją efektywności pracowników.

Zagrożenia: Great Resignation

Doświadczenie masowych odejść pracowników w 2020 roku uwidoczniło, jak istotne są warunki pracy. Zjawisko to dotknęło nie tylko Stanów Zjednoczonych, lecz także innych krajów. Jak wskazuje Harvard Business Review, jego źródła sięgają jeszcze przed pandemię, choć rok 2020 był kluczowy. Pandemia wpłynęła na sposób postrzegania pracy, zwracając większą uwagę na takie kwestie jak: warunki pracy, możliwość pracy zdalnej, relacje między pracownikami, życiowe priorytety oraz bezpieczeństwo zdrowotne i finansowe. Już od 2009 roku widoczny był trend zwiększonej liczby odejść z pracy, który pandemia jedynie przyspieszyła. Jak podaje Harvard Business Review:

Od 2009 do 2019 roku średni miesięczny wskaźnik rezygnacji wzrastał o 0,10 punktu procentowego każdego roku. Następnie w 2020 roku, z powodu niepewności wywołanej pandemią Covid-19, wskaźnik rezygnacji zwolnił, ponieważ pracownicy utrzymywali swoje miejsca pracy w większej liczbie. Ta przerwa była krótkotrwała. W 2021 roku, gdy wysłano czeki stymulacyjne i część niepewności zmalała, rekordowa liczba pracowników zrezygnowała z pracy, tworząc tzw. Wielką Rezygnację. 

Pomimo że za przyczyny rezygnacji z pracy często podaje się takie czynniki jak emerytura, przeprowadzka, zagrożenia zdrowotne czy rotacja, warto zwrócić uwagę na atmosferę pracy, relacje międzyludzkie oraz codzienną satysfakcję. Te elementy mają duży wpływ na decyzję pracowników o pozostaniu lub odejściu z firmy. Brak kultury organizacyjnej może znacząco kształtować postrzeganie pracy i relacje w zespole, co potwierdziło zjawisko Great Resignation. Uwidoczniło ono, jak kluczowe są warunki pracy, atmosfera i poczucie bezpieczeństwa dla utrzymania stabilnych kadr. 

Poruszanie się między formalnymi i nieformalnymi sferami w pracy może być trudne, jeśli wcześniej nie ustalimy jasnych zasad, które określą, jak mają wyglądać relacje. Ważne jest, aby odwoływać się do sprawdzonych "trików", które poprawią przejrzystość i jakość relacji. Wspólna praca zespołowa zrealizowana podczas studiów na Uniwersytecie SWPS w 2022 roku (analiza wpływu komunikacji na atmosferę w zespole) ukazuje kluczowe aspekty relacji pracownik-pracodawca i pracownik-pracownik, umożliwiając lepsze zarządzanie interakcjami i oczekiwaniami.

Odwołując się do wspólnej pracy zespołowej przeprowadzonej podczas studiów na Uniwersytecie SWPS w 2022 roku (niepublikowany materiał analizujący wpływ komunikacji na atmosferę w zespole), można wyróżnić kluczowe zagadnienia dotyczące relacji zarówno między pracownikiem a pracodawcą, jak i między samymi pracownikami. W badaniu szczególną uwagę zwrócono na znaczenie otwartej komunikacji, wzajemnego zaufania i klarowności w kontaktach, co ma fundamentalny wpływ na jakość współpracy i atmosferę w miejscu pracy.

Aby omówić dobre relacje w pracy, należy podkreślić, że są one kluczowym elementem dobrostanu człowieka, obejmującym potrzebę zdrowych i satysfakcjonujących relacji społecznych. Społeczne aspekty pracy, takie jak atmosfera w organizacji, relacje między pracownikami i zespołami, efektywny przepływ informacji oraz możliwość uczestniczenia pracowników w procesach decyzyjnych, mają kluczowy wpływ na realizację celów biznesowych, a także na satysfakcję, motywację i zaangażowanie zespołu. 

W przeprowadzonej analizie wyróżniono dwa główne obszary konsekwencji wynikających z nieodpowiednich relacji w pracy, z podziałem na wpływ na pracowników oraz firmę (przełożonych).

Pracownicy: obniżenie zaangażowania i motywacji, rezygnacja z pracy.

Przełożeni: utrata wartościowych pracowników, trudności w osiąganiu celów biznesowych, negatywny wpływ na wizerunek firmy.

Do najczęstszych problemów w relacjach należą: brak komunikacji, brak jasnych procedur i celów, plotki, nadmierna kontrola, brak informacji zwrotnych, brak wytyczonych granic. Te problemy można rozwiązać poprzez jasne zasady pracy, skuteczną komunikację i regularny feedback. Dobre praktyki sprzyjają kształtowaniu lepszej kultury pracy i wymagają zaangażowania zarówno pracodawców, jak i pracowników.

Pracodawca: 

1. Odbiera informacje od pracowników, wsłuchuje się w ich potrzeby, 
2. Odpowiada za pracę zespołu oraz nadzoruje całość działania firmy, 
3. Tworzy jasne wytyczne pracy, określa cele i nadzoruje ich konsekwentną realizację,
4. Nie wykorzystuje czasu wolnego pracowników, 
5. Nie unika odpowiedzialności, 
6. Otwiera się na nowe metody zarządzania.

Pracownik: 

1. Angażuje się z powierzone mu zadania, 
2. Widząc konflikt w grupie: szuka rozwiązania poprzez informowanie o problemie, 
3. Współpracuje z innymi członkami zespołu, 
4. Nie rozsiewa plotek, 
5. regularnie wykonuje swoje zadania, 
6. Nie dominuje nadmiernia ani nie izoluje się od reszty grupy.

Dobre praktyki wspierające relacje w pracy opierają się na tworzeniu jasnych zasad, skutecznej komunikacji oraz wzajemnym szacunku między pracownikami a pracodawcami. Kluczowe jest budowanie przejrzystych struktur działania i otwartość na potrzeby zespołu, co przyczynia się do tworzenia zdrowej atmosfery oraz ułatwia realizację celów biznesowych. Tworzenie przestrzeni do wymiany informacji i zapewnianie wsparcia zespołowi sprzyja lepszemu zarządzaniu oraz wzmacnia relacje oparte na współpracy i zaufaniu.