Innowacje społeczne: wpływ na rynek pracy

Hasło „innowacja” stało się niezwykle popularne i jest często używane w różnych kontekstach. Dodanie do niego określenia „społeczne” podkreśla potrzebę poszukiwania innowacji społecznych, które wpływają na szerokie grupy społeczne w nowoczesny i efektywny sposób. Jakie znaczenie mają innowacje społeczne w kontekście współczesnego rynku pracy?

Idea innowacyjności odnosi się do otwartości, kreatywności i przyjęcia innej niż dotychczas perspektywy w rozwiązywaniu problemów. Takie podejście zauważalne jest w różnych obszarach, np. w tworzeniu prawa, zarządzaniu, gospodarce czy rozwoju. Wdrażanie innowacji społecznych umożliwia uwzględnienie nowych podmiotów przy planowaniu rozwiązań. Współczesny rynek pracy wymaga coraz większej elastyczności i adaptacji do zmian społeczno-gospodarczych, a innowacje społeczne są odpowiedzią na te wyzwania rynku pracy.

W kontekście innowacji społecznych możemy się spotkać z licznymi rozwiązaniami dotyczącymi polityki miejskiej, takim przykładem jest choćby nowa forma partycypacji, w której uczestnikami są zarówno administracja publiczna i władze miasta, jak i inni aktorzy publiczni: przedstawiciele przedsiębiorstw, obywatele, osoby z organizacji pozarządowych, ruchów obywatelskich czy członkowie uczelni wyższych. Zarządzanie innowacjami społecznymi pozwala na integrację tych podmiotów i tworzenie bardziej efektywnych oraz trwałych rozwiązań. Innowacja społeczna to rozwiązywanie problemów i działania, które przynoszą korzyść nie tylko jednostce, ale całemu społeczeństwu. Przede wszystkim innowacja społeczna ma określony cel, a jest nim zaspokojenie potrzeb społeczności, których nie przewidział rynek, np. tworzenie satysfakcjonujących miejsc pracy oraz wspieranie rozwoju innowacji.

Definicja i kontekst europejski

Według definicji zamieszczonej na stronie Europejskiego Funduszu Społecznego Plus:

Innowacje społeczne mają na celu podniesienie jakości życia w Europie poprzez poprawę warunków pracy, edukacji, rozwoju społeczności lokalnych lub zdrowia, bądź poprzez rozwiązywanie najważniejszych problemów, takich jak ubóstwo lub dyskryminacja. Angażując organy publiczne, społeczeństwo obywatelskie, środowiska akademickie i przedsiębiorstwa, Europa może znaleźć nowe rozwiązania utrwalonych problemów, z którymi boryka się europejskie społeczeństwo.

Komisja Europejska definiuje innowacje społeczne jako rozwój i wdrażanie nowych pomysłów (produktów, usług, modeli) w celu spełnienia potrzeb społecznych i poprawy relacji oraz współpracy społecznej. Mają one na celu poprawę dobrobytu społeczeństwa oraz ocenę skuteczności innowacji.

Unia Europejska realizuje programy, które wspierają innowacje społeczne, a jednym z nich jest Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+), który umożliwia wdrażanie innowacji społecznych za pomocą dedykowanych środków. W Polsce za wdrażanie tego komponentu odpowiada Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Wyzwania rynku pracy a innowacje społeczne

Trzema podstawowymi wymiarami innowacji społecznych są:

Zaspokajanie potrzeb społecznych.
Zmiany w relacjach społecznych, szczególnie zwiększenie poziomu uczestnictwa.
Wzmacnianie pozycji zaangażowanych osób poprzez rozwój ich zdolności i ułatwienie dostępu do zasobów.

Aby idea innowacji społecznych mogła się zrealizować, niezbędnym elementem jest udział społeczeństwa w ich wdrażaniu. Partycypacja społeczna opiera się na pomysłowości obywateli, organizacji społecznych, społeczności lokalnych, przedsiębiorców i administracji publicznej. Poszukiwanie innowacji społecznych oraz skuteczne zarządzanie nimi mogą prowadzić do lepszego dopasowania usług i produktów do indywidualnych oraz zbiorowych potrzeb.

Innowacje społeczne a niepełnosprawność

Jednym z przykładów wpływu innowacji społecznych na kondycję rynku pracy jest aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami (OZN). W swoim artykule naukowym Innowacje społeczne w przedsiębiorstwie jako narzędzie aktywizacji osób niepełnosprawnych biernych zawodowo (2019) Urszula Bukowska (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) analizuje, jak skuteczność innowacji społecznych zwiększa dostępność miejsc pracy dla OZN w Polsce oraz opisuje proces ich wdrażania.

Na przykładzie sytuacji OZN Bukowska przedstawiła proces wdrażania innowacji społecznych, który obejmuje:

Identyfikację potrzeb.
Generowanie pomysłów.
Testowanie innowacji.
Utrzymanie wdrożonych zmian.
Dyfuzję innowacji i adaptację zmian na szerszą skalę.

W kontekście OZN innowacjami, które korzystnie wpłynęły na aktywizację zawodową, były rozwiązania o charakterze:

Technologicznym (programy do odczytu ekranu, syntezatory mowy, regulowane biurka).
Architektoniczno-urbanistycznym (windy z powiadomieniami dźwiękowymi, oznakowania dla osób niewidomych).
Organizacyjnym (praca zdalna, szkolenia z zarządzania różnorodnością).

Efektem wdrożonych zmian poprzez innowację społeczną były liczne korzyści dla osób z niepełnosprawnościami oraz całego społeczeństwa. Przedsiębiorstwa zyskały na wizerunku jako podmioty społecznie odpowiedzialne, system opieki społecznej został odciążony, a integracja OZN jako aktywnych pracowników uczyniła ich płatnikami podatków.

Jak wdrożyć innowacje społeczne?

W Polsce przykładem programu wspierającego nowatorskie i przyszłościowe rozwiązania jest TransferHub - inkubator innowacji społecznych prowadzony przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych od 2016 roku. Obecnie trwa 3. edycja programu, który wspiera innowacje w obszarach takich jak:

dialog międzypokoleniowy,
przebranżowienie i podnoszenie kwalifikacji,
demokracja w miejscu pracy,
neuroróżnorodność.

TransferHub wspiera wdrażanie innowacji społecznych, które nie były wcześniej opracowane ani wdrażane w Polsce. Innowacje te powinny odpowiadać na realne potrzeby danej grupy, a ich celem jest zatrudnianie osób znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy. Nabór do programu trwa do momentu wyczerpania środków na wsparcie innowacji, a projekt finansowany jest ze środków europejskich.

Wdrażanie innowacji społecznych oraz ocena skuteczności innowacji mają kluczowe znaczenie dla współczesnego rynku pracy. Chcemy wspierać innowacje, które odpowiadają na wyzwania rynku pracy i prowadzą do rzeczywistej poprawy jakości życia i warunków zatrudnienia.

Podsumowanie

Wdrażanie innowacji społecznych stanowi kluczowy element adaptacji rynku pracy do zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych. Ich skuteczność wymaga współpracy wielu sektorów oraz długofalowej oceny rezultatów, wprowadzenie ich na polski rynek jest możliwe dzięki programom specjalizujących się w funduszach przeznaczonych na innowacje.

Źródła