Pracodawcy zaczęli dostrzegać korzyści płynące z różnorodności zasobów ludzkich oraz z uczestnictwa w kulturze DEI. Wartości takie jak różnorodność, równość i inkluzywność pozytywnie wpływają na kondycję firmy oraz przyciągają pracowników. Są one także kluczowe dla utrzymania ciągłości pracy: organizacja wdraża DEI w swoje struktury, co staje się tradycją i podtrzymuje renomę firmy, wpływając na mniejszą rotację pracowników.
Niektóre badania wskazują, że DEI przyczynia się również do poprawy wyników finansowych firm. Współcześnie wielu pracodawców, którym zależy na dobrej atmosferze pracy i przeciwdziałaniu dyskryminacji, decyduje się na wdrożenie strategii DEI, co daje im szansę, np. na zdobycie prestiżowych nagród. Kultura DEI nie jest wyłącznie zabiegiem mającym na celu poprawę wizerunku, choć nieumiejętnie wdrożona może być postrzegana w ten sposób. Istnieją specjalne organizacje oraz narzędzia, które badają poziom DEI w miejscach pracy, oceniając, czy wdrożenie tej strategii przebiegło prawidłowo.
Czym jest Karta Różnorodności?
Jedną z najważniejszych inicjatyw na rzecz różnorodności w miejscach pracy jest Karta Różnorodności. Podpisują ją pracodawcy, którzy zobowiązują się do wprowadzenia w swoich firmach zakazu dyskryminacji oraz do promowania i tworzenia różnorodności. W działania na rzecz różnorodności angażują się również pracownicy oraz partnerzy biznesowi. Implementacja tych postanowień ma na celu dążenie do spójności i równości społecznej.
Karta Różnorodności powstała we Francji w 2004 roku (ang. Diversity Charter). W późniejszych latach wdrożyły ją kraje takie jak Hiszpania, Włochy i Szwecja. Polska dołączyła do inicjatywy w 2011 roku, a przy tworzeniu jej polskiej wersji uczestniczyli przedstawiciele takich organizacji jak: Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, Kampania Przeciw Homofobii, Fundacja Feminoteka, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego oraz Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania. Obecnie 26 krajów w Europie posiada Kartę Różnorodności.
W Polsce koordynatorem Karty Różnorodności jest Forum Odpowiedzialnego Biznesu, które działa w Polsce od 2000 roku i jest największą organizacją pozarządową zajmującą się m.in. koncepcją zrównoważonego rozwoju oraz CSR (Corporate Social Responsibility, czyli społeczna odpowiedzialność biznesu).
Co zawiera treść Karty?
W dokumencie zawierającym kluczowe postanowienia dla organizacji podpisujących Kartę możemy przeczytać o:
- Współtworzeniu atmosfery w miejscu pracy,
- Opracowywaniu i wdrażaniu konkretnych polityk oraz strategii dotyczących równości,
- Wprowadzaniu instytucji i rozwiązań wewnątrz organizacji,
- Wprowadzaniu równości w obszarach takich jak: rekrutacja, dostęp do szkoleń i awansów, wynagrodzenia, godzenie obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym i prywatnym, ochrona przed mobbingiem oraz nieuzasadnionym zwolnieniem,
- Systematycznej edukacji przeciwdziałającej dyskryminacji i mobbingowi,
- Prowadzeniu dialogu z osobami zatrudnionymi na temat przyjętej polityki zarządzania różnorodnością,
- Corocznym raportowaniu o zarządzaniu różnorodnością,
- Promowaniu i upowszechnianiu idei różnorodności w Polsce.
Działalność Karty Różnorodności na przestrzeni 13 lat przyniosła wiele rezultatów, w tym znaczące postępy w rozwoju tej inicjatywy:
2012 – Inauguracja Polskiej Karty Różnorodności podczas konferencji w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; uroczyste podpisanie Karty przez prezesów i prezeski 14 firm,
2014 – I Ogólnopolski Dzień Różnorodności w Polsce,
2016 – Pierwsze badanie zarządzania różnorodnością w Polsce,
2021 – Utworzenie pierwszej listy pracodawców najbardziej zaawansowanych w zakresie zarządzania różnorodnością i inkluzji w Polsce, przygotowanej na podstawie badania Diversity IN Check.
Działania na rzecz DEI
Karta Różnorodności nie jest jedyną formą wdrażania DEI w miejscach pracy. Na świecie przyjęto różne formy deklaracji i inicjatyw, które mają na celu działanie na rzecz równości płci, dostępności miejsc pracy, praw LGBTQ+, sprawiedliwości rasowej oraz równości ze względu na wiek.
Podstawą wdrażania wszelkich strategii równościowych są dyrektywy Unii Europejskiej. Jak wiemy z historii, oddolne ruchy społeczne często stają się impulsem do tworzenia nowych polityk, które zwracają uwagę na istotne problemy środowiskowe i społeczne. Przyjęte dyrektywy stanowią jednak sprecyzowaną formę, która daje sygnał oraz legitymizuje dalsze działania na poziomie polityki państwowej. Są punktem odniesienia do tworzenia prawa oraz ważnym zbiorem wartości i symbolem zmian.
Jednymi z kluczowych dyrektyw i dokumentów unijnych w kwestiach równości są:
- Europejski Filar Praw Socjalnych (2017) – równość płci (zatrudnienie, wynagrodzenia, równowaga między życiem zawodowym a prywatnym), równe szanse i dostęp do zatrudnienia, integracja osób z niepełnosprawnościami.
- Europejska Strategia na Rzecz Równości LGBTIQ (2020–2025) – strategia promująca walkę z dyskryminacją, zapewnienie bezpieczeństwa, budowanie społeczeństw inkluzywnych oraz działania na rzecz równości.
- Dyrektywa 2006/54/WE (Dyrektywa o równości płci, 2006) – promowanie równego traktowania kobiet i mężczyzn w sposób planowy i systematyczny w miejscu pracy, w zakresie dostępu do zatrudnienia, szkolenia zawodowego i awansu.
- Dyrektywa Równościowa 2000/43/WE (Dyrektywa o równości rasowej, 2000) – równe traktowanie niezależnie od pochodzenia rasowego lub etnicznego, obejmujące zatrudnienie, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia oraz usług socjalnych.
W 2019 roku, na wniosek Komisji Europejskiej, przeprowadzono badanie, które wykazało, że 76% mieszkańców UE uważa, że lesbijki, geje i osoby biseksualne powinny mieć takie same prawa jak osoby heteroseksualne. W 2015 roku opinię tę wyrażało 71%. Mimo tych deklaracji, 43% osób LGBT doświadczyło dyskryminacji w 2019 roku, w porównaniu do 37% w 2012 roku.
Gdzie w Polsce można znaleźć przepisy dotyczące równości?
Kodeks Pracy informuje nas o zakazie wszelkiej dyskryminacji (ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, orientację seksualną, wyznanie czy przekonania polityczne). Ustawa o równym traktowaniu z 2010 roku wprowadziła przepisy związane z przeciwdziałaniem dyskryminacji (na tle rasowym, etnicznym, religijnym, płciowym oraz w innych obszarach).
Dyrektywy i regulacje pomagają firmom i organizacjom (zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym) promować równość, różnorodność i inkluzywność, zarówno w miejscu pracy, jak i w społeczeństwie.
Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego (PTPA) jest organizacją pozarządową, która zajmuje się ochroną praw człowieka, wspieraniem osób narażonych na dyskryminację oraz udzielaniem im pomocy prawnej.
Narzędzia badania różnorodności
Aby idea różnorodności, równości i inkluzywności (DEI) mogła przynosić oczekiwane korzyści, nie wystarczą jedynie deklaracje i przepisy. Kluczowe jest podejmowanie działań, które można monitorować za pomocą badań, aby wiedzieć, w którym kierunku rozwijać tę ideę, a także aby teoria mogła przerodzić się w praktykę, a nawet tradycję. Do raportowania oraz mierzenia poziomu i jakości DEI służą specjalne narzędzia, takie jak Diversity IN Check czy Gender Index.
Diversity IN Check Creative to badanie pilotażowe wprowadzone w 2023 roku przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Mierzy ono poziom dojrzałości organizacji/firmy w zakresie zarządzania różnorodnością i budowania włączającej organizacji. Wynikiem badania jest opublikowanie listy pracodawców najbardziej zaawansowanych w zarządzaniu różnorodnością i inkluzyjnością w Polsce. Od 2024 roku FOB, jako organizator, zastrzega sobie prawo do tworzenia odrębnych list: osobno dla mikro i małych organizacji, oraz osobno dla średnich i dużych.
Gender Index to wskaźnik równości płci, który przyznaje Unii Europejskiej i jej państwom członkowskim punkty w skali od 1 do 100. Kraj, który osiągnie wynik 100 punktów, osiągnął pełną równość kobiet i mężczyzn. Choć nie jest to narzędzie bezpośrednio badające DEI, zawiera jeden z kluczowych elementów składowych tej koncepcji.
Ciekawostka: Wskaźnik równości płci dla Unii Europejskiej po raz pierwszy przekroczył 70 punktów, co oznacza wzrost o 1,6 punktu od 2022 roku. Jest to największy wzrost rok do roku od pierwszej edycji indeksu w 2013 roku.
Deloitte Diversity & Inclusion Maturity Model to narzędzie dedykowane firmom, które umożliwia im monitorowanie i ocenę etapów wdrażania DEI w organizacji. Dzięki szczegółowej analizie firmy mogą skorzystać z opracowanego planu usprawniającego wdrożenie.
W Polsce i za granicą działa wiele firm i fundacji oferujących audyty dotyczące DEI, dzięki którym organizacje mogą regularnie monitorować tempo i jakość zmian w tym obszarze. Dodatkowo mogą być wyróżniane w prestiżowych konkursach i zdobywać nagrody, takie jak: LGBT+ Diamonds Awards (przyznawana za tworzenie różnorodnych i inkluzywnych miejsc pracy, przyjazne środowisko i budowanie odpowiedniej kultury organizacyjnej), Nagroda za Różnorodność od Forum Odpowiedzialnego Biznesu (za działania na rzecz włączania osób z różnych grup społecznych, w tym osób z niepełnosprawnościami, oraz za walkę z dyskryminacją), czy Inclusive Employer, przyznawana przez D&I Changemakers (za eliminowanie barier dla osób z różnych grup społecznych i wspieranie różnorodności na każdym poziomie organizacyjnym), o którą mogą ubiegać się firmy z różnych krajów.
Mimo że dobre wyniki audytów, a co za tym idzie, szansa na zdobycie prestiżowych nagród, mogą być korzystne w promocji firmy i kreowaniu jej wizerunku, prawdziwe wartości DEI powinny opierać się na rozwiązaniach systemowych (często wynikających z prawa ustanowionego w danym kraju) oraz ogólnie przyjętych wartościach społecznych.
Źródła:
https://odpowiedzialnybiznes.pl/diversity-in-check/
https://eige.europa.eu/gender-equality-index/2023
https://lgbtdiamondsawards.pl/o-nas.html
http://inclusiveemployerawards.org/
https://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2016/03/karta-rozorodnosci-2016.jpg
https://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2022/07/Kamienia-milowe.pdf
