Regulacja zawodu psychologa

W Polsce zawód psychologa nie jest w pełni regulowany, co w obliczu rosnącego zapotrzebowania na usługi psychologiczne wymaga pilnych zmian. Nowy projekt ustawy jest koniecznym krokiem prawnym w celu uporządkowania i dostosowania przepisów do współczesnych potrzeb.

Próby regulacji zawodu psychologa podejmowane są w Polsce od kilku lat a w czerwcu 2024 został opublikowany projekt nowej ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów. Projekt przewiduje m.in. określenie szczegółowych wymagań do wykonywania tego zawodu. W związku ze złożonym projektem ustawy, jako drugi etap, w lipcu 2024 rozpoczęto konsultacje społeczne.

Skąd potrzeba nowej regulacji?

Wprawdzie zawód psychologa w Polsce jest regulowany ustawą z dnia 8 czerwca 2001 r., o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, jednak wymaga ona poprawek i wprowadzanie istotnych zmian, które wpłyną na zapewnienie odpowiedniego standardu świadczenia usług psychologicznych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zwraca uwagę na to, że w obecna ustawa nie jest zgodna z obecnym prawem europejskim ze względu na swoje liczne wady i prawne i legislacyjne, dlatego złożono projekt całkowicie nowej ustawy, zamiast nowelizowania starej.

Zawód zaufania publicznego Zawód psychologa jest wpisany na listę zawodów zaufania publicznego ze względu na kilka kluczowych kwestii. Przede wszystkim, w tej profesji mamy do czynienia z poufnością danych oraz osobistym charakterem korzystania z usług psychologicznych. Psycholog pracuje z osobistymi doświadczeniami klientów, co wymaga wysokiego poziomu odpowiedzialności, przestrzegania zasad etyki zawodowej oraz standardów, które są fundamentem zaufania społecznego.

Odpowiedzialność za zdrowie psychiczne i ogólny dobrostan klienta nie ogranicza się jedynie do poziomu indywidualnego – dotyczy także poziomu społecznego. Psycholog nie tylko prowadzi terapię, ale również udziela konsultacji i wydaje opinie, które mogą mieć wpływ na decyzje sądu lub innych instytucji.

Lista zawodów zaufania publicznego jest zgodna z art. 17 Konstytucji RP, który reguluje kwestie samorządów zawodowych oraz szczególny status zawodów zaufania publicznego.

Wprowadzanie ustawy

Aby ustawa weszła w życie musi być poprzedzona kluczowymi etapami, w trakcie, których będą zapadały decyzje legitymujące przepis. Oś czasu pokazuje ile etapów jest potrzebnych do zrealizowania projektu ustawy oraz które z nich zostały już zrealizowane.

Etapy dotyczące projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów.

Zrealizowane:

Zgłoszenia lobbingowe: Rejestracja podmiotów zainteresowanych wpływaniem na proces legislacyjny.
Rozpoczęcie prac nad projektem: rozpoczęcie procesu legislacyjnego.
Konsultacje społeczne: etap, podczas, którego projekt był poddawany opinii publicznej i zainteresowanych podmiotów.
Opiniowanie przez odpowiednie komisje: etap, kiedy projekt był analizowany przez właściwe organy.

Do zrealizowania:

Komitet Rady Ministrów do Spraw Cyfryzacji: Ocena projektu pod kątem jego wpływu na cyfryzację.
Komitet do Spraw Europejskich: Analiza zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej.
Komitet Społeczny Rady Ministrów: Ocena projektu pod względem jego wpływu na kwestie społeczne.
Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów: Analiza ekonomicznych aspektów projektu.
Stały Komitet Rady Ministrów: Koordynacja i finalizacja prac nad projektem przed jego przedstawieniem Radzie Ministrów.
Komisja Prawnicza: Weryfikacja projektu pod względem prawnym i legislacyjnym.
Potwierdzenie projektu przez Stały Komitet Rady Ministrów: Ostateczne zatwierdzenie projektu przed przekazaniem go Radzie Ministrów.
Rada Ministrów: Przyjęcie projektu przez rząd.
Notyfikacja: Informowanie odpowiednich instytucji, w tym unijnych, o projekcie ustawy.
Skierowanie projektu ustawy do Sejmu: Przekazanie projektu do parlamentu w celu dalszych prac legislacyjnych.

Co zawiera projekt ustawy?

Zaproponowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy bierze pod uwagę dwie strony; zarówno interesy i prawa psychologów, jak i osoby, które korzystają z usług psychologicznych.

Kluczowe punkty w projekcie ustawy:

Definicja świadczeń psychologicznych: to precyzyjne określenie zakresu kompetencji i obowiązków zawodowych psychologów. Definiowanie działań z obszaru np. diagnostyki lub terapii, pozwala na np. uniknięcie prawnych nieścisłości oraz utrzymania wysokiej jakości świadczeń.
Wymagania dotyczące uzyskiwania prawa do wykonywania zawodu psychologa: określenie zasad/warunków jakie muszą spełnić osoby pragnące wykonywać zawód psychologa. Są to np. ukończenie odpowiednich studiów magisterskich, odbycie praktyk zawodowych czy zdanie egzaminów kwalifikacyjnych.
Lista psychologów: Pomaga ona w monitorowaniu uprawnionych osób do wykonywania zawodów, co poprawia kontrolę i transparentność.
Uznawanie kwalifikacji zawodowych osób z UE oraz cudzoziemców: Wprowadzenie procedury uznawania kwalifikacji wprowadza zgodność z obecnymi przepisami UE a także służy mobilności zawodowej i legalności.
Nadzór właściwego ministra: Właściwe ministerstwo ds. pracy będzie sprawować kontrolę nad powołanym samorządem zawodowym psychologów, co wpływa nadzór przestrzeganego prawa, realizację zadań, nadzór etyczny oraz realizowanie interesu publicznego i ochronę standardów zdrowotnych.
Samorząd zawodowy psychologów: podzielnie samorządu na dwa stopnie; składającego się z organów regionalnych oraz centralnych, co pozwoli na realizację zadań oraz kontrolę na różnych szczeblach. Zadaniem samorządu będzie kontrola etyki pracy, regulowanie kwestii odpowiedzialności zawodowej oraz wspieranie psychologów w doskonaleniu zawodowym.
Instytucja opieki: system wsparcia dla osób wchodzących do zawodu psychologa.
System odpowiedzialności zawodowej psychologów: Rozpatrywanie nieetycznego postępowania w zawodzie, zgodności z prawem oraz standardami zawodowymi, którymi zajmować będą się odpowiednie komisje dyscyplinarne.

Ustawa i zawarte w niej punkty służyć mają zarówno psychologa, jak i osobom korzystającym ze świadczeń - w przypadku naruszeń będą mogły one odwołać się do istniejących przepisów lub Kodeksu Etycznego.

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

W związku z pracami legislacyjnymi nad ustawą środowisko psychologiczne zabiera głos, który ukazuje różne podejścia do nadchodzących zmian. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychologicznego przedstawił swoje stanowisko w tej sprawie 14 listopada br., na swoim Facebooku, wymieniając przy tym kilka istotnych zasad, które powinny być wzięte pod uwagę podczas procesu legislacyjnego. Jedną z zasad jest ta odnosząca się do precyzyjnego rozróżnienia psychoterapii jako metody leczenia zaburzeń psychicznych od innych form oddziaływań, które mogą wykorzystywać podobne metody czy narzędzia, lecz nie mają charakteru leczniczego. Psychoterapia jest ściśle zdefiniowaną działalnością terapeutyczną, której celem jest poprawa zdrowia psychicznego pacjenta. Działania, które nie spełniają tych kryteriów, takie jak coaching, doradztwo czy inne formy wsparcia, nie są uznawane za psychoterapię i nie podlegają regulacjom prawnym dotyczącym tego obszaru. PTP zwraca również uwagę na to, że metoda leczenia jaką jest psychoterapia powinna być za każdym razem poprzedzona diagnoza kliniczną, która określa rodzaj zaburzenia w związku z czym powinno się odpowiednio dostosowywać metody, formy i narzędzia psychoteraputyczne do rodzaju zdiagnozowanego zaburzenia. Innymi ważnymi punktami przestawionymi przez PTP są: wykorzystanie metod, których skuteczność jest potwierdzona naukowo, prowadzenie psychoterapii tylko przez osoby wykształcone w kierunku psychologii oraz medycyny, ze specjalizacją w zakresie psychiatrii, uwzględnienie psychoterapii jako szczególnego świadczenia psychologicznego w rejestrze świadczeń zawartych w ustawie o zawodzie psychologa.

PTP przedstawiło również punkt, który może być sprzeczny z obecnym projektem ustawy; mówi on o ustanawianiu samorządu zawodowego dla psychoterapeutów. Wg. PTP samorząd powinien się składać tylko z osób, których wykształcenie jest związane z istniejącymi strukturami zawodowymi tj. zawód psychologa i lekarza. PTP zwraca uwagę na brak sensu w tworzeniu odrębnego zawodu oraz struktur samorządowych, ponieważ psychoterapia jest działalnością w obrębie psychologii i/lub psychiatrii, nie jest ona odrębnym zawodem.

Podsumowanie

Nowa ustawa o zawodzie psychologa ma na celu uporządkowanie przepisów prawnych, podniesienie jakości świadczonych usług oraz ochronę interesów zarówno psychologów, jak i osób korzystających z ich pomocy. Proces legislacyjny oraz różnorodne stanowiska środowiska psychologicznego wskazują, że regulacja tego zawodu jest nie tylko konieczna, ale i wyczekiwana przez grupy zawodowe.

Źródła

Regulacja zawodu psychologa

Pozostałe historie

Święto Pracy: Dlaczego nadal je obchodzimy?

Krótszy czas pracy: pilotażowy program ministerstwa

Czy żyje nam się lepiej? Przegląd badań: część III

Czy żyje nam się lepiej? Przegląd badań: część II

Odkrywaj tematy ważne dla Ciebie