Cele zrównoważonego rozwoju ONZ na 2030 rok są związane z ogólną poprawą dobrobytu i jakości życia całej populacji. Często założenia te wydają się idealistyczne jednak pomniejsze cele stanowią dobry punkt wyjścia do dyskusji o tym w jakim momencie zmian jesteśmy oraz w jakie zmiany powinniśmy inwestować. Wdrażanie celów zrównoważonego rozwoju odbywa się często za pomocą odpowiednio wypracowanych polityk oraz zaangażowaniu różnych organizacji. Agenda 2030 odwołuje się, między innymi, do takich celów jak: mniej nierówności, czy koniec z ubóstwem. Paradygmat zrównoważonego rozwoju obejmuje zagadnienie granic wzrostu, czyli rozsądnego myślenia o postępie, który nie jest wyzyskiem, ochronę środowiska oraz ekonomię rozwoju rozumianą jako myślenie skupione na społeczeństwie, nie tylko liczbach i osiągnięciach. Powodem stworzenia doktryny zrównoważonego rozwoju jest m.in. zmiany klimatu oraz nadmierna ingerencja człowieka w środowisko naturalne.
Cel 11 ONZ na 2030 to zrównoważony rozwój miast i społeczności, który odwołuje się do przemyślanej infrastruktury i urbanizacji, bardziej egalitarnego mieszkalnictwa, odporności miast na zmiany klimatu, transportu, ekologii miejskiej i zrównoważonego zarządzania. Mieszkalnictwo i infrastruktura miejsca
Przewiduje się, że do 2030 roku światowa populacja wzrośnie do około 8,5 miliarda ludzi. Około 60% z nich będzie mieszkać na obszarach miejskich, co oznacza około 5,1 miliarda mieszkańców miast. Przeludnienie staje się istotną kwestią wielu obszarów, zwłaszcza miejskich, a dotkniętymi regionami świata są: Azja Południowa (np. Indie, Bangladesz), Azja Wschodnia (np. Chiny), Afryka Subsaharyjska (np. Nigeria), Ameryka Łacińska (np. Brazylia) oraz niektóre szybko rosnące aglomeracje w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Miasta przyciągają swoim rozwojem, dostępnością usług oraz miejsc pracy. Choć równocześnie możemy zaobserwować pewne trendy wskazujące na powrót części ludności na peryferie i tereny wiejskie, co w dużej mierze przyspieszyła pandemia, ujawniając możliwości pracy zdalnej w wielu zawodach, miasta wciąż pozostają najbardziej atrakcyjnymi punktami na mapie migracji ludności. Dlatego ich zrównoważony rozwój ma kluczowe znaczenie w kontekście budowania spójnych i odpornych społeczności.
Nawiązując do peryferii musimy pamiętać, że cały czas 1,1 mld ludzi mieszka w slumsach (dane z 2020 roku). Dotyczy to głównie regionów Centralnej i Południowej Azji, Wschodniej i Południowo-Wschodniej Azji a także Afryki Subsaharyjskiej. Pogłębiający się kryzys mieszkaniowy w miastach objawia się gwałtownym wzrostem cen nieruchomości przy jednoczesnym ograniczonym dostępie do finansowania dla młodych ludzi i rodzin bez wsparcia rodziny. W Warszawie, średnia cena wynosiła w 2025 roku ok. 10 400 PLN/m², a dostępność mieszkań w cenie poniżej 10 000 PLN/m² spadła do zaledwie ok. 100 jednostek Warunki uzyskania kredytów hipotecznych są bardzo trudne - oprocentowanie zmiennych kredytów oscylowało w okolicy 7,5–8,7 %, a stałych - od około 7,1 do 7,9 %, co plasuje Polskę w czołówce Europy pod względem kosztów kredytowych. Brak adekwatnych regulacji prawnych sprzyja spekulacyjnemu wykorzystaniu mieszkań jako inwestycji, a nie jako przestrzeni do życia. W efekcie wiele młodych osób zmuszonych jest mieszkać z rodzicami (blisko 1/3 osób w wieku 25‑34 lata) lub przeznaczać ponad 40 % dochodów na wynajem. Regulacje rynku nieruchomości są konieczne, aby mieszkania stały się dostępne i służyły społecznemu, a nie wyłącznie inwestycyjnemu celowi. Społeczna polityka mieszkaniowa jest niezbędna jeśli chcemy myśleć o demografii, która, na razie, pokazuje, że problem starzejącego społeczeństwa w Polsce pogłębia się. A dostęp do mieszkań to również szansa na założenie rodziny, czyli w efekcie zwiększenie dzietności.
Budowa mieszkań to nie tylko zapewnienie lokali mieszkalnych, ale także przemyślana urbanistyka i infrastruktura. Ważne jest projektowanie odpowiednio szerokich chodników, wydzielonych ścieżek rowerowych, terenów zielonych, placów zabaw dla dzieci oraz dobrej jakości połączeń komunikacyjnych między osiedlami a resztą miasta. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się obecnie koncepcja tzw. “miast 15-minutowych”, zgodnie z którą każda dzielnica powinna zapewniać dostęp do kluczowych usług - takich jak poczta, apteka, sklepy, szkoła czy urząd - w promieniu 15 minut pieszo lub rowerem. Tego rodzaju planowanie przestrzeni sprzyja inkluzywności i znacząco poprawia jakość życia, szczególnie osób starszych, z niepełnosprawnościami oraz rodzin z dziećmi.
Kluczowym elementem dobrze funkcjonującego miasta pozostaje transport publiczny. Jego wysoka jakość przekłada się na lepszą organizację życia codziennego, skrócenie czasu dojazdów i większą efektywność działania całej aglomeracji. Co więcej, rozwój tzw. zbiorkomu (zbiorowego transportu publicznego) przyczynia się do ochrony środowiska - im więcej osób korzysta z komunikacji miejskiej, tym mniej samochodów na drogach i niższy poziom emisji spalin. W ramach Celu 11 Zrównoważonego Rozwoju (Agenda 2030 ONZ) istotne znaczenie ma również promowanie budownictwa odpornego na zmiany klimatyczne, opartego na lokalnych materiałach i technologiach przyjaznych środowisku. Paradygmat zrównoważonego rozwoju wspiera tworzenie bezpiecznych, trwałych i bardziej dostępnych przestrzeni do życia - szczególnie w regionach najbardziej narażonych na skutki globalnego ocieplenia.
Planowanie miasta i przestrzeń publiczna
Myślenie o przestrzeni miejskiej to również inkluzywność. Wiele miast wciąż nie jest dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Nadal brakuje nam spójnej wizji architektonicznej i rozwiązań, które realnie ułatwiałyby np. poruszanie się na wózku. W zasadzie miasta najczęściej projektowane są tak, jakby społeczeństwo składało się wyłącznie z młodych, zdrowych ludzi bez dzieci. Tymczasem rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej - w przestrzeni miejskiej funkcjonują również osoby starsze, osoby z niepełnosprawnością, dzieci i całe rodziny, dla których codzienne przemieszczanie się po mieście bywa prawdziwym wyzwaniem.
Widać to szczególnie tam, gdzie prymat infrastruktury wciąż mają samochody, a nie piesi. Miasto staje się wtedy miejscem nieprzyjaznym: głośnym, zanieczyszczonym, zatłoczonym, czasem wręcz przypominającym pas autostrady, a nie przestrzeń do życia. W dobrze zaprojektowanych miastach centrum oddaje się mieszkańcom - tworzy się strefy bez aut, deptaki, przestrzenie zielone. To ważne nie tylko z punktu widzenia komfortu życia, ale też ochrony dziedzictwa kulturowego i przestrzeni publicznej. Miejsca historii i sztuki - zabytki, muzea, place - zyskują wtedy zupełnie inny charakter, bo nie są przytłoczone miejskim hałasem i smogiem. To ma znaczenie na wielu poziomach: dla jakości powietrza, zmniejszenia hałasu, bezpieczeństwa mieszkańców, zachowania kultury i zwyczajnie - dla estetyki miasta. Wspierania zrównoważonego rozwoju to nie tylko, jakby się mogło wydawać ekonomia i ekologia, ale również dbałość o kulturę i dziedzictwo.
Ekologia miejska
Celem 11.6 Agendy 2030 ONZ jest redukcja negatywnego wpływu miast na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem jakości powietrza i zarządzania odpadami. Według WHO oraz UN News, ponad 90 % światowej populacji oddycha powietrzem przekraczającym wytyczne WHO. W UE, 97 % mieszkańców miast w 2021 roku było narażonych na poziomy PM2.5 powyżej norm WHO, mimo że tylko ok. 1 % przekraczało mniej rygorystyczny limit UE. Jeśli chodzi o odpady; globalnie tylko 82% odpadów komunalnych jest zbieranych, a zaledwie 55% trafia do kontrolowanych instalacji. W regionie Afryki Subsaharyjskiej wskaźniki te wynoszą odpowiednio <60% i znacznie poniżej średniej globalnej. Takie dane podkreślają, że mimo postępów, nadal wiele miast boryka się z poważnym ryzykiem zdrowotnym związanym z zanieczyszczeniami i niewystarczającą infrastrukturą zarządzania odpadami. To kolejny problem, który wpływa nie tylko na funkcjonowanie w mieście, ale również na zdrowie nas wszystkich.
Podsumowanie
Zrównoważony rozwój miast i społeczności wymaga uwagi polityków oraz organizacji aktywistów miejskich. Urbanizacja niesie za sobą wyzwania, ale i szanse lepszego rozwoju. Jeśli miasta mają być przyjazne, zdrowe i dostępne dla wszystkich - bez względu na wiek, sprawność czy sytuację ekonomiczną - musimy myśleć o ich rozwoju w sposób systemowy i długofalowy. Obejmuje to dostępne mieszkalnictwo, odporną na kryzysy infrastrukturę, transport zbiorowy, jakość powietrza, zieleń miejską i planowanie przestrzenne zorientowane na człowieka. Miasta, które są przemyślane, stają się siłą napędową dobrostanu społecznego i ekologicznego. Strategia zrównoważonego rozwoju to de facto trwały rozwój, który pozytywnie wpływa na środowisko naturalne. Spójne myślenie o mieście jako organizmie społecznym sprawia, że integracja zrównoważonego rozwoju postępuje.
Źródła
1. https://news.un.org/en/story/2022/04/1115492
2. https://www.eea.europa.eu/en/newsroom/news/population-remains-exposed-air-pollution?
5. https://unstats.un.org/sdgs/report/2023/goal-11/?utm_source=chatgpt.com
6. https://mortgageblog.pl/news/polish-mortgage-market-update-january-2025/
7. https://www.statista.com/statistics/1172629/mortgage-rates-per-country-in-europe-per-quarter/
Polski (PL)
English (EN)
Español (ES)
العربية (AR)
Українська (UA)